Litríocht

Dul i ngleic le téacsanna litríochta: cad chuige?

Tá tábhacht nach beag ag baint le hionramháil téacsanna litríochta don scoláire. Moltar go ndéanfar comhtháthú ar fhorbairt scileanna teanga agus ar an litríocht sa seomra ranga chun tacú le forbairt teanga.

Cuireann saothrú na litríochta le forbairt

• teanga agus litearthachta
• scileanna criticiúla, agus cruthaitheacha
• tuiscintí cultúrtha
• forás  pearsanta.

Is éard is téacs litríochta ann ná téacs ina bhfuil léiriú ann ar bhail nó ar chúinsí an duine aonair, ar scéal a eascraíonn as mothúcháin, as taithí saoil, as cuimhní, as cruachás na staide daonna.

Go minic bíonn léiriú ann ar fhantaisíocht, ar fhinscéalta, ar mhothúcháin, ar uafáis agus ar fhíseanna. Baineann saothair chruthaitheacha; scannáin, gearrscéalta, amhráin, drámaí, dánta, úrscéalta agus araile le croí agus le haigne, le mothúcháin is le samhlaíocht.

Teanga agus litearthacht

Is foinse  den dea-theanga agus den ghnáth-theanga í an litríocht. Cumtar an litríocht don phobal teanga agus is sampla é d’ábhar dílis ina mbíonn réimse leathan réimeanna agus stíleanna teanga i gceist, a chabhraíonn leis an scoláire agus é i mbun forbairt teanga. Is acmhainn thábhachtach í an litríocht mar sin don fhoghlaim, don litearthacht agus d’fhorbairt inniúlachtaí teanga*

* Lazar, G. (1993) Literature and Language Teaching. Cambridge: Cambridge University Press.

Scileanna criticiúla agus cruthaitheacha

Cothaíonn saothrú na litríochta deiseanna cumarsáide, idirghníomhaithe agus idirphlé a mhúsclaíonn samhlaíocht an scoláire agus a thacaíonn le forbairt scileanna cumarsáide, criticiúla agus cruthaitheacha. Scríobh is mó a shamhlaítear leis an litríocht ach is í an labhairt is nádúrtha; má léitear leabhar, má bhreathnaítear ar scannán nó má chloistear amhrán seans maith go labhrófaí faoi. Bíonn léirmhínithe agus dearcthaí difriúla ag daoine ar théacsanna litríochta, ní fheiceann gach duine an bhrí chéanna iontu. Trí shaothrú na litríochta cruthaítear deiseanna don scoláire cur lena scileanna cruthaitheacha agus a chumas criticiúil a shíneadh.

Tuiscintí cultúrtha

Tugtar léargais don scoláire ar an gcultúr trí théacsanna litríochta, litríocht áitiúil/bhéil san áireamh, agus tacaíonn sé seo leis an scoláire ceisteanna agus coincheapa féinfheasachta a fhiosrú. Is iomaí léargas i leith an chultúir dhúchais a bhíonn soiléir nó folaithe i dtéacsanna litríochta.

Forás pearsanta

Is acmhainn thábhachtach í an litríocht don fhorbairt mhothúchánach. Cruthaíonn téacsanna litríochta deiseanna don scoláire comhionannú le carachtair agus leis na mothúcháin atá á nochtadh sna téacsanna. Tacaíonn sé seo leis an scoláire foghlaim faoi nádúr na daonnachta agus faoina shaol féin. Tagann sé seo go mór leis an mbéim  ar chúrsaí folláine sa tsraith shóisearach trí chéile. Tá ról ag gach ábhar sa réimse seo, an Ghaeilge  san áireamh. Imríonn téacsanna litríochta (scannáin, gearrscéalta, amhráin, drámaí, dánta, úrscéalta agus araile) tionchar ar smaointe agus ar mhothúcháin an scoláire.