Skip to content

An Stáidéar Saol Scoile Páistí: Tuarascáil 7

An Stáidéar Saol Scoile Páistí: Tuarascáil 7

Foghlaim Tuilleadh

Fáilte go dtí torthaí foghlama Churaclam Teanga na Bunscoile.

Anseo is féidir leat nascleanúint a dhéanamh chuig na torthaí foghlama de réir snáitheanna (Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht, Oral Language, Reading, Writing) ag baint úsáide as an roghchlár ar chlé.

Sna táblaí thíos, tabharfaidh tú faoi deara go bhfuil lipéad an toraidh foghlama ábhartha le feiceáil nuair a bhíonn tú os cionn uimhir táib. Nuair a chliceálann tú ar tháb an toraidh foghlama ábhartha, tagann sé aníos ar an scáileáin leis na Samplaí d’Fhoghlaim Teanga na bPáistí, Ábhar Tacaíochta do Mhúinteoirí agus Contanaim Dul chun Cinn a bhaineann leis.

Rannpháirtíocht

Engagement

Gníomh an pháiste...

Baineann an páiste triail as uirlisí déanta marcanna agus as dromchlaí agus fiosraíonn iad.

Gníomh an pháiste...

Bíonn spraoi ag an bpáiste ag déanamh marcanna agus úsáideann sé/sí gothaí, fuaimeanna nó focail chun aird a dhíriú orthu sin.

Gníomh an pháiste...

Taitníonn leis an bpáiste pictiúir agus foirmeacha ar nós litreacha a chruthú agus comhroinneann sé brí trí roinnt gnéithe ina chuid téacsanna a ainmniú.

Gníomh an pháiste...

Taitníonn sé leis an bpáiste a théacsanna scríofa luatha féin a chruthú agus míníonn sé/sí na príomhtheachtaireachtaí iontu sin.

Gníomh an pháiste...

Taitníonn scríbhneoireacht leis an bpáiste agus comhroinneann sé/ sí brí trína chuid téacsanna a léamh agus a phlé.

Gníomh an pháiste...

Taitníonn scríbhneoireacht leis an bpáiste le haghaidh cuspóirí féin-treoraithe agus éagsúla agus le cúnamh ó bhunstruchtúir  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
.

Gníomh an pháiste...

Taitníonn leis an bpáiste a bheith ag scríobh i réimse níos leithne  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 í, taiscéaladh a dhéanamh ar a stíl féin, ag cur sonraí le smaointe agus na smaointe sin a phlé le daoine eile.

Gníomh an pháiste...

Taitníonn leis an bpáiste a bheith ag úsáid stíl phearsanta scríbhneoireachta i réimse  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 í◊, ag tabhairt tuilleadh sonraí ag déanamh tuilleadh forbartha ar charachtair agus ag úsáid teanga go cruthaitheach agus go samhlaitheach, agus iad á roinnt le daoine eile.

Gníomh an pháiste...

Taitníonn leis an bpáiste a stíl scríbhneoireachta féin a úsáid i réimse  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 í

ag tarraingt ar theanga fháthchiallach agus ag cruthú íomhánna gléineacha chun dul i bhfeidhm ar an léitheoir, agus pléann agus comhroinneann a chuid oibre.

Gníomh an pháiste...

Fiosraíonn agus pléann an páiste a stíl féin, cuspóirí an téacs agus an taitneamh a bhaineann daoine as téacs a chruthú go neamhspleách agus/nó le daoine eile.

Oibríonn an páiste le daltaí eile chun téacsanna a chruthú i réimse  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 í agus chun tuilleadh forbartha a dhéanamh ar a stíl phearsanta féin.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste measúnú ar a stíl phearsanta mar údar agus roinneann an taithí atá aige ar chruthú téacs le daoine eile.

Pléann an páiste an fhorbairt atá tagtha ar a chuid scileanna mar údar chun téacsanna níos casta a chruthú agus déanann sé machnamh ar an fhorbairt agus ar an dul chun cinn sin.

Próiseas Scríbhneoireacht

Example of student work

Inspregadh agus rogha

Motivation and choice

Gníomh an pháiste...

Láimhseálann an páiste uirlisí déanta marcanna agus ábhair chun téacs a chruthú.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste gothaí, fuaimeanna nó focail chun aird a dhíriú ar na téacsanna is fearr leo a chruthaigh siad féin.

Gníomh an pháiste...

Bíonn an páiste ag súgradh le huirlisí agus le hábhair éagsúla chun téacsanna a chruthú ar a rogha topaice agus roghnaíonn na téacsanna atá le roinnt le daoine eile.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste uirlisí agus ábhair éagsúla chun téacsanna a chruthú ar thopaic roghnaithe agus roghnaíonn téacsanna le cur ar taispeáint.

Gníomh an pháiste...

Le neamhspleáchas atá ag méadú, roghnaíonn an páiste topaic agus uirlisí cuí chun téacsanna a chruthú agus roghnaíonn téacsanna le foilsiú agus le cur ar taispeáint.

Gníomh an pháiste...

Roghnaíonn an páiste ó réimse níos leithne topaicí agus, le tacaíocht, roghnaíonn ábhar agus  Form
Form refers to the published formats of a particular genre e.g. poem, short story, play, novel, memo, email, film etc.
 áidí éagsúla cur i láthair chun a chuid scríbhneoireachta a chomhroinnt.

Gníomh an pháiste...

Roghnaíonn agus beachtaíonn an páiste smaointe agus ábhar dá théacsanna, agus roghnaíonn ó réimse  Form
Form refers to the published formats of a particular genre e.g. poem, short story, play, novel, memo, email, film etc.
 áidí cur i láthair chun a chuid scríbhneoireachta a chomhroinnt.

Gníomh an pháiste...

Tosaíonn an páiste ar thaighde agus roghnaíonn ábhar chun scríobh faoi thopaicí neamhaitheanta agus roghnaíonn ó réimse níos leithne  Form
Form refers to the published formats of a particular genre e.g. poem, short story, play, novel, memo, email, film etc.
 áidí cur i láthair chun a chuid scríbhneoireachta a chomhroinnt.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste taighde agus roghnaíonn ábhar chun scríobh faoi thopaicí neamhaitheanta, agus roghnaíonn  Form
Form refers to the published formats of a particular genre e.g. poem, short story, play, novel, memo, email, film etc.
 áidí cuí cur i láthair chun a chuid scríbhneoireachta a chomhroinnt.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste comparáid idir foinsí eolais éagsúla agus roghnaíonn an fhoinse is feilúnaí don chuspóir agus don lucht éisteachta/léite.

Déanann an páiste anailís ar aiseolas chun athdhréachtú a dhéanamh ar a théacs.

Roghnaíonn an páiste an  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 cuí don chuspóir agus don lucht éisteachta/léite.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste measúnú ar roinnt foinsí eolais agus roghnaíonn sé an foinse is feiliúnaí don chuspóir agus don lucht éisteachta/léite.

Déanann an páiste anailís ar aiseolas agus roghnaíonn sé an t-aiseolas is feiliúnaí chun athdhréachtú a dhéanamh ar a théacs.

Tugann an páiste údar leis an  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 a roghnaíonn sé agus téacs á chruthú aige ar mhaithe le cuspóir agus lucht éisteachta/léite éagsúla.

Próiseas Scríbhneoireacht

Example of student work

Struchtúr abairte agus gnásanna cló

Conventions of print and sentence structure

Gníomh an pháiste...

Baineann an páiste triail as comharthaí, as siombailí agus as téacs chun cumarsáid a dhéanamh.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste cruthanna agus iad ag tarraingt marcanna chun cumarsáid a dhéanamh.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste idirdhealú idir litreacha agus pictiúir.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste idirdhealú idir léitheoireacht agus scríbhneoireacht agus scríobhann ó chlé go deas, ó bhun go barr, leathanach ar leathanach.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste ord ceart na bhfocal cuid den am, struchtúr abairte agus litreacha, spásanna, focail, abairtí agus lánstadanna agus tosaíonn ar cheannlitreacha a úsáid go cuí.

Aithníonn an páiste go bhfuil tréithe ar leith i scríobh na Gaeilge, síntí fada, séimhiú, urú srl.

 

Tréithe Breise Gaeilge:
Aithníonn an páiste go n-athraíonn focail de réir struchtúr abairte.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste ord ceart na bhfocal, struchtúr abairte, ceannlitreacha agus abairtí iomlána.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste comharthaí ceiste, bunnascaigh, an aimsir cheart den bhriathar cuid den am, agus tosaíonn ar pharagraif a úsáid.

 

Tréithe Breise Gaeilge:
Tosaíonn an páiste ag úsáid Comhréir
Tagraíonn comhréir do na rialacha ar faoina réir a gcuirtear focail in ord, a leagtar amach abairtí agus a socraítear an gaol idir fhocail. Is í an chomhréir a thugann le  fios cé na leaganacha d’fhocail agus de fhrásaí atá inghlactha nó atá ceart de réir na gramadaí, agus cé na leaganacha nach bhfuil. Comhréir a thugtar ar na rialacha a chinneann foirm nó struchtúr abairte. Rialacha iad seo a chinneann ord na bhfocal, na bhfrásaí agus na gclásal; eagar na habairte; agus an gaol idir fhocail, aicmí focal, agus eilimintí eile den abairt.
chuí don Ghaeilge.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste comharthaí athfhriotail, comharthaí uaillbhreasa, roinnt paragraf agus  Nascaigh
Nascaigh is ea focail a nascann ailt agus abairtí le chéile go loighciúil, bunaithe ar ghaol ama, cúis agus éifeacht, comparáid nó rud a chur leis. Nascann nascaigh smaointe le chéile agus taispeánann siad loighic an eolais. Acmhainní tábhachtacha is ea nascaigh chun téacsanna a chomhtháthú. Is féidir gaolta loighciúla a ghrúpáil mar seo a leanas:
am – chun am a léiriú nó smaointe a chur in ord (m.sh. an chéad, an dara, an chéad cheann eile)
cúis – chun cúis agus éifeacht a thaispeáint (m.sh. toisc, le haghaidh, mar sin)
eolas a chur leis – (m.sh. chomh maith leis sin, freisin, rud eile de, ina theannta sin)
comparáideach – (m.sh. de rogha air sin, mar mhalairt air sin)
coinníollach / faomhach – chun coinníoll a leagan síos nó rud a ghéilleadh (m.sh. mar sin féin, cé)
ag soiléiriú – (m.sh. déanta na fírinne, mar shampla)
 agus úsáideann an aimsir cheart den bhriathar níos minice.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste camóga, paragraif,  Abairtí comhshuite
Bíonn dhá chlásal neamhspleácha in abairt chomhshuite, agus iad nasctha ag comhordaitheoir. Seo a leanas na comhordaitheoirí: toisc, agus, ná, ach, nó, fós, mar sin. Ach amháin i gcás abairtí gearra, cuirtear camóg roimh an gcomhordaitheoir i gcónaí chun dhá chlásal neamhspleácha a chur le chéile, m.sh. Bhí Peadar ag imirt peile, mar sin chuaigh Máire ag siopadóireacht.
 agus casta, agus aimsirí briathra cearta den chuid is mó.

 

Tréithe Breise Gaeilge:
Úsáideann an páiste Comhréir
Tagraíonn comhréir do na rialacha ar faoina réir a gcuirtear focail in ord, a leagtar amach abairtí agus a socraítear an gaol idir fhocail. Is í an chomhréir a thugann le  fios cé na leaganacha d’fhocail agus de fhrásaí atá inghlactha nó atá ceart de réir na gramadaí, agus cé na leaganacha nach bhfuil. Comhréir a thugtar ar na rialacha a chinneann foirm nó struchtúr abairte. Rialacha iad seo a chinneann ord na bhfocal, na bhfrásaí agus na gclásal; eagar na habairte; agus an gaol idir fhocail, aicmí focal, agus eilimintí eile den abairt.
chuí don Ghaeilge. 

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste réimse leathan Gnásanna cló
Nósanna cló a nglactar leo go forleathan chun téacs scríofa a chur i láthair agus a eagrú iad gnásanna cló a úsáidtear ionas go mbeidh an téacs intuigthe ag gach léitheoir go seasta agus go héasca. Ina measc áirítear:
go mbíonn teachtaireacht á hiompar ag an bhfocal clóite
go léitear ó chlé go deas
go léitear ó bharr an leathanaigh go dtí a bhun
scuab fillte
spásáil, ceannlitriú, gramadach agus poncaíocht chuí
I measc na ngnásanna digiteacha áirítear:
scrollú
svaidhpeáil ó chlé go deas
go léitear ó bharr an scáileáin go dtí a bhun.
(ina measc, idirstad, leathstad, dais, fleiscín srl.).

Fiosraíonn an páiste an chaoi a gcuidíonn Gnásanna cló
Nósanna cló a nglactar leo go forleathan chun téacs scríofa a chur i láthair agus a eagrú iad gnásanna cló a úsáidtear ionas go mbeidh an téacs intuigthe ag gach léitheoir go seasta agus go héasca. Ina measc áirítear:
go mbíonn teachtaireacht á hiompar ag an bhfocal clóite
go léitear ó chlé go deas
go léitear ó bharr an leathanaigh go dtí a bhun
scuab fillte
spásáil, ceannlitriú, gramadach agus poncaíocht chuí
I measc na ngnásanna digiteacha áirítear:
scrollú
svaidhpeáil ó chlé go deas
go léitear ó bharr an scáileáin go dtí a bhun.
agus struchtúr abairte linn ciall a bhaint as téacs agus teachtaireacht a chur in iúl.

Aithníonn an páiste go bhfuil difríochtaí idir struchtúr na Gaeilge, struchtúr an Bhéarla, agus an struchtúr a bhíonn i dteangacha eile.

Léiríonn an páiste go dtuigeann sé go bhfuil difríochtaí idir Gnásanna cló
Nósanna cló a nglactar leo go forleathan chun téacs scríofa a chur i láthair agus a eagrú iad gnásanna cló a úsáidtear ionas go mbeidh an téacs intuigthe ag gach léitheoir go seasta agus go héasca. Ina measc áirítear:
go mbíonn teachtaireacht á hiompar ag an bhfocal clóite
go léitear ó chlé go deas
go léitear ó bharr an leathanaigh go dtí a bhun
scuab fillte
spásáil, ceannlitriú, gramadach agus poncaíocht chuí
I measc na ngnásanna digiteacha áirítear:
scrollú
svaidhpeáil ó chlé go deas
go léitear ó bharr an scáileáin go dtí a bhun.
i dteangacha éagsúla agus leas á bhaint aige as uirlisí digiteacha (e.g. é, β, ϋ, ѐ srl.).

Gníomh an pháiste...

Roghnaíonn an páiste Gnásanna cló
Nósanna cló a nglactar leo go forleathan chun téacs scríofa a chur i láthair agus a eagrú iad gnásanna cló a úsáidtear ionas go mbeidh an téacs intuigthe ag gach léitheoir go seasta agus go héasca. Ina measc áirítear:
go mbíonn teachtaireacht á hiompar ag an bhfocal clóite
go léitear ó chlé go deas
go léitear ó bharr an leathanaigh go dtí a bhun
scuab fillte
spásáil, ceannlitriú, gramadach agus poncaíocht chuí
I measc na ngnásanna digiteacha áirítear:
scrollú
svaidhpeáil ó chlé go deas
go léitear ó bharr an scáileáin go dtí a bhun.
agus struchtúr abairte cuí chun go gcuideoidh sé le daoine ciall a bhaint as téacs agus chun teachtaireacht a chur in iúl.

Tugann an páiste míniú agus údar leis na roghanna sin.

Déanann an páiste plé ar struchtúr abairte na Gaeilge, an Bhéarla agus teangacha eile.

Léiríonn an páiste go dtuigeann sé an tionchar a bhíonn ag cineálacha éagsúla abairte (cineál abairte agus fad na habairte) ar an téacs a bhíonn á chruthú aige.

Próiseas Scríbhneoireacht

Example of student work

Litriú agus staidéar ar fhocail

Spelling and word study

Gníomh an pháiste...

Cruthaíonn an páiste cruthanna agus iad ag déanamh marcanna.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste cruthanna agus é/í ag déanamh marcanna.

Gníomh an pháiste...

Aithníonn an páiste roinnt litreacha i bhfocail atá feicthe aige/aici cheana agus úsáideann iad sin agus siombailí eile chun téacs a léiriú.

Tugann an páiste chun cuimhne gnéithe/difríochtaí a bhaineann le pictiúir agus/nó rudaí.

Gníomh an pháiste...

Ceanglaíonn an páiste an litir leis an bhfuaim i gcás roinnt focal sa chás uachtair agus úsáideann slabhraí randamacha litreacha agus tosaíonn ag léiriú tuiscint éiritheach ar fhuaimeanna na litreacha chun téacs a léiriú.

Tuigeann an páiste an ceangal idir an focal scríofa agus an chaint.

Tosaíonn an páiste ar chló a chóipeáil.

 

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste roinnt litreacha atá ceart ó thaobh na bhfuaimeanna de, patrúin choitianta litreacha agus focail aitheanta.

Tosaíonn an páiste ar idirdhealú a dhéanamh idir fuaimeanna gutaí fada agus fuaimeanna gutaí gearra.

Aithníonn an páiste difríochtaí agus cosúlachtaí idir litreacha éagsúla.

 

Tréithe Breise Gaeilge:
Léiríonn an páiste níos mó eolais ar na bunfhuaimeanna agus tosaíonn ag úsáid litrithe malartacha sna focail. 

Léiríonn an páiste eolas ar athruithe gramadaí atá ar eolas ó bhéal leis an dóigh lena scríobh (séimhiú/ urú/iolra srl.)

Gníomh an pháiste...

Fuaimníonn agus ainmníonn an páiste gach litir sa chás uachtair agus sa chás íochtair, úsáideann roinnt consan agus gutaí cearta i neaslitriú agus litríonn roinnt focal ardmhinicíocha agus aitheanta.

Taispeánann an páiste go bhfuil feasacht acu ar fhuaimeanna a clúdaíodh, nuair a fhuaimníonn siad litreacha na bhfocal a bhíonn á litriú acu.

 

Tréithe Breise Gaeilge:
Léiríonn an páiste tuiscint ar ghutaí caola agus leathana agus iad ag scríobh focail ilsiollacha. 

Ceanglaíonn an páiste eolas ar athruithe gramadaí leis an dóigh lena scríobh. 

Léiríonn an páiste eolas ar bhunfhuaimeanna agus litrithe malartacha d’fhuaimeanna sa scríbhneoireacht.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste déghraif agus teaglamaí litreacha agus réimse focal aitheanta, tarraingíonn ar amharc-chuimhne le haghaidh focal ardmhinicíochta agus tosaíonn ag úsáid foclóirí

Tosaíonn an páiste ag tuiscint go litrítear roinnt focal ar bhealach atá éagsúil leis an gcaoi a bhfuaimnítear iad.

 

Tréithe Breise Gaeilge:
Úsáideann an páiste a gcuid eolais ar an nGaeilge leis an rogha cheart a dhéanamh maidir le léiriú d’fhuaim, m.sh. caol le caol/ leathan le leathan. 

Tuigeann an páiste na cúiseanna a bhaineann le hathruithe gramadaí agus úsáideann séimhiú/ urú sa litriú. 

Tosaíonn an páiste ag tuiscint go litrítear roinnt focal ar bhealach atá éagsúil leis an gcaoi a bhfuaimnítear iad. 
 

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste straitéisí lena n-áirítear siollú, teaglamaí agus patrúin agus foclóirí chun réimse níos leithne focal a litriú agus déanann féincheartú níos minice.

Tuigeann an páiste go litrítear roinnt focal ar bhealach atá éagsúil leis an gcaoi a bhfuaimnítear iad.

 

Tréithe Breise Gaeilge:
Tuigeann an páiste go litrítear roinnt focal ar bhealach atá éagsúil leis an gcaoi a bhfuaimnítear iad.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste straitéisí éagsúla go solúbtha chun focail neamhchoitianta agus dheacra a litriú.

 

Tréithe Breise Gaeilge:
Scríobhann an páiste agus úsáid chruinn á baint as an gcanúint.

Gníomh an pháiste...

Aithníonn an páiste cosúlachtaí agus difríochtaí idir focail i dteangacha éagsúla agus pléann sé na gnéithe sin le daoine eile.

Pléann an páiste an fheidhm atá le caighdeán litrithe agus déanann sé measúnú ar an bhfeidhm sin.

Fiosraíonn agus pléann an páiste an bunús na bhfocal i réimse ábhar

Ainmníonn an páiste réimse  Straitéisí litrithe
Is féidir feidhm a bhaint as straitéisí litrithe foghraíochta agus as gnáthstraitéisí litrithe le haghaidh focail éagoiteanna agus téacsanna á gcruthú. Áirítear ar na straitéisí sin: feidhm a bhaint as eolas ar chomhfhreagairtí idir graiféimí agus fóinéimí, feidhm a bhaint as siollú, feidhm a bhaint as amharc-chuimhne, feidhm a bhaint as slabhraí agus patrúin litrithe choitianta.
 , míníonn sé na straitéisí sin, agus cuireann sé i bhfeidhm iad chun téacsanna a chruthú.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste machnamh ar na foinsí agus ar na straitéisí a d’úsáid sé chun focail a litriú agus déanann sé measúnú ar na foinsí agus na straitéisí sin.

Fiosraíonn an páiste an chaoi ar cuireadh caighdeán oifigiúil na Gaeilge le chéile agus pléann sé an aidhm atá le Caighdeán Oifigiúil na Gaeilge.

Aithníonn an páiste difríochtaí idir leaganacha caighdeánacha agus leaganacha malartacha agus téacs á chruthú acu.

Próiseas Scríbhneoireacht

Example of student work

Stór focal

Vocabulary

Gníomh an pháiste...

Cíorann an páiste marcanna agus cruthanna, fiosraíonn iad agus baineann triail astu.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste marcanna agus cruthanna chun taithí phearsanta a roinnt.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste teanga óna thaithí phearsanta agus úsáideann í go spraíúil agus le samhlaíocht i dtéacsanna a chruthaíonn sé/sí agus an múinteoir ag feidhmiú mar scríobhaí.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste stór focal agus frásaí nua ó théacsanna a léann sé/sí agus úsáideann teanga go spraíúil agus le samhlaíocht i dtéacsanna a scríobhann sé/sí in éineacht leis an múinteoir.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste teanga óna thaithí phearsanta, ó théacsanna a léann sé/sí agus ón timpeallacht.

Úsáideann an páiste teanga go spraíúil agus le samhlaíocht i dtéacsanna a chruthaíonn sé/sí go neamhspleách.

 

Tréithe Breise Gaeilge:
Úsáideann an páiste focail, frásaí agus cora cainte dúchasacha ón mbaile/ón timpeallacht sa scríbhneoireacht.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste teanga nach mbaineann lena thaithí phearsanta a bhailítear ó théacsanna eile a fiosraíodh agus úsáideann an teanga seo le samhlaíocht ina chuid téacsanna féin.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste teanga shainiúil ábhair chun smaoineamh a chur in iúl

Baineann an páiste úsáid as réimse taithí agus téacsanna, agus tosaíonn ag úsáid teanga a chuireann níos mó sonraí in iúl.

Gníomh an pháiste...

Roghnaíonn an páiste stór focal chun brí nó mothúchán ar leith a chur in iúl trí úsáid a bhaint as teanga shamhlaitheach agus réimse taithí agus téacsanna.

Gníomh an pháiste...

Roghnaíonn an páiste stór focal ó raon foinsí agus baineann úsáid as chun smaointe a leathnú, tuilleadh sonraí a thabhairt agus chun éifeacht, giúmar nó íomhá a chruthú

Tosaíonn an páiste ar theanga fháthchiallach a úsáid ionas go mbeidh tionchar faoi leith ag téacs ar léitheoir.

Gníomh an pháiste...

Pléann an páiste na straitéisí a úsáideann sé chun sealbhú a dhéanamh ar stór focal/teanga a bheidh sé in ann a úsáid chun téacs a chruthú.

Déanann an páiste cur síos ar theanga chruthaitheach, mhothúchán, agus shamhlaitheach agus úsáideann sé iad agus téacs á chruthú aige. Pléann sé an fheidhm atá leis na gnéithe sin den teanga ina théacs féin.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste measúnú ar na straitéisí a úsáideann sé chun stór focal a aimsiú agus agus a shealbhú ionas go mbeidh sé in ann leas a bhaint astu chun téacsanna a chruthú.

Aithníonn an páiste an teanga oibiachtúil agus suibiachtúil a úsáidtear i  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 í éagsúla agus déanann sé machnamh orthu nuair a bhíonn stór focal á roghnú aige dá théacs

Aithníonn an páiste go léiríonn stór focal/teanga áirithe claontacht, steiréitíopa, agus fabhar agus smaoiníonn sé air sin agus téacs á chruthú aige.

Próiseas Scríbhneoireacht

Example of student work

Cuspóir, seánra agus guth

Purpose, genre and voice

Gníomh an pháiste...

Baineann an páiste úsáid as comharthaí, siombailí nó téacschun eispéiris a chomhroinnt.

Gníomh an pháiste...

Comhroinneann an páiste smaointe, eolas agus taithí le daoine eile trína gcuid marcanna.

Gníomh an pháiste...

Tosaíonn an páiste ag roinnt smaointe, eolais agus eispéireas ar mhaithe le cuspóir agus lucht éisteachta ar leith agus é/í ag úsáid marcanna, líníochtaí agus roinnt litreacha.

Gníomh an pháiste...

Scríobhann agus tarraingíonn an páiste ar mhaithe le cuspóir agus lucht éisteachta ar leith, ag roinnt smaointe, eolais agus eispéireas ag an am céanna.

Gníomh an pháiste...

Scríobhann an páiste ar mhaithe le réimse níos leithne cuspóirí agus lucht éisteachta ag roinnt smaointe, eolais agus eispéireas ag an am céanna.

Gníomh an pháiste...

Tosaíonn an páiste ag scríobh i réimse  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 í trí úsáid a bhaint as bunstruchtúr atá cuí don  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 ◊ faoi leith, ag meaitseáil teanga le cuspóir,  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 ◊ agus lucht éisteachta.

Gníomh an pháiste...

Scríobhann an páiste i réimse  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 í◊, ag cur sonraí ar fáil, ag léirmhíniú príomhphointí agus ag úsáid teanga oiriúnach agus a stíl féin á taiscéaladh acu.

Gníomh an pháiste...

Scríobhann an páiste i réimse  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 í ag tabhairt mionsonraí agus ag déanamh tuilleadh forbartha ar charachtair agus ar smaointe trí úsáid a bhaint as teanga agus struchtúr cuí agus a stíl féin á taiscéaladh acu.

Gníomh an pháiste...

Scríobhann an páiste i réimse  Seánra
Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí.
 í agus é/í ag úsáid struchtúir go solúbhta chun an freastal is fearr a dhéanamh ar a chuspóir

Úsáideann sé/ sí teanga go cruthaitheach agus cuireann sé/sí a stíl féin trasna.

Gníomh an pháiste...

Fiosraíonn agus pléann an páiste feiliúnacht an eolais a bhailíonn sé chun téacs a chruthú.

Aithníonn an páiste na gnéithe dá théacsatá sainiúil dá ghuth pearsanta féin agus déanann sé cur síos ar na gnéithe sin

Roghnaíonn an páiste an réim teanga (canúintí agus blasanna san áireamh) is feiliúnaí dá théacsbunaithe ar a chuspóir agus ar a lucht éisteachta/léite.

Pléann agus míníonn an páiste an tionchar a bhíonn ag cuspóirí ar leith ar na roghanna a dhéanann sé agus téacs á chruthú aige.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste measúnú ar na foinsí a roghnaíonn sé dá théacsagus tugann údar leis an rogha sin.

Déanann an páiste machnamh ar na gnéithe dá théacsatá sainiúil dá ghuth pearsanta féin.

Fiosraíonn an páiste tuairimí, peirspictíochtaí, agus cultúir éagsúla agus déanann machnamh orthu chun leas a bhaint astu chun téacsannaa chruthú.

Tugann an páiste údar leis na roghanna a rinne sé agus téacs á chruthú aige ar mhaithe le cuspóir agus lucht éisteachta/léite éagsúla.

Próiseas na scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

Writing process and creating text

Gníomh an pháiste...

Cíorann an páiste eispéiris phearsanta agus rudaí a bhfuil suim acu féin iontu trí chomharthaí, trí shiombailí agus trí théacs.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste taithí phearsanta agus rudaí a bhfuil spéis acu iontu mar spreagadh le haghaidh a dtéacsanna.

Gníomh an pháiste...

Tosaíonn an páiste ag glacadh páirte i scríbhneoireacht chomhoibríoch agus an múinteoir mar scríobhaí acu.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste topaicí aitheanta mar spreagadh le haghaidh téacsannaagus é/í ag cumadh téacsannai gcomhpháirt leis an múinteoir.

Gníomh an pháiste...

Pleanálann an páiste téacsanna ó bhéal go comhoibríoch, cuireann in ord agus scríobhann le páistí eile iad agus cumann téacsannale páistí eile; léann agus pléann a gcuid scríbhneoireachta.

Gníomh an pháiste...

Pleanálann, cuireann in ord agus scríobhann an páiste téacsanna go neamhspleách; léann agus labhraíonn faoina chuid scríbhneoireachta leis an múinteoir lena chinntiú go bhfuil ciall léi agus tosaíonn ag moladh athruithe simplí chun í a fheabhsú.

Gníomh an pháiste...

Pleanálann an páiste téacsanna go neamhspleách agus bailíonn eolas chun téacsanna a chruthú a bhfuil tús, lár agus deireadh acu; léann agus pléann a gcuid scríbhneoireachta, ag aithint athruithe chun feabhas a chur uirthi.

Gníomh an pháiste...

Baineann an páiste leas as réimse d’fhoinsí téacs agus tosaíonn ag úsáid eagraithe grafacha chun scríbhneoireacht a phleanáil; cumann, profálann agus cuireann in eagar chun aiseolas a chur san áireamh.

Gníomh an pháiste...

Baineann an páiste leas as réimse níos leithne foinsí téacs agus úsáideann eagraithe grafacha chun scríbhneoireacht neamhspleách a phleanáil; cumann, profálann agus cuireann in eagar leis féin chun téacsannaa fheabhsú.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste machnamh ar an aiseolas a fhaigheann sé ó dhaoine eile agus roghnaíonn sé aiseolas feiliúnach chun a théacsa leasú.

Baineann an páiste leas as uirlisí profála agus eagarthóireachta chun a théacsa leasú.

Déanann an páiste machnamh ar na straitéisí agus na scileanna a d’úsáid sé le linn phróiseas na scríbhneoireachta.

Gníomh an pháiste...

Tugann an páiste údar leis na cinntí a ghlac sé agus aiseolas feiliúnach á roghnú aige chun a théacsa leasú.

Tugann an páiste cúiseanna leis na huirlisí profála agus eagarthóireachta a d’úsáid sé chun a théacsa leasú.

Míníonn an páiste na straitéisí agus na scileanna a d’úsáid sé le linn phróiseas na scríbhneoireachta agus tugann sé údar/cúiseanna leis na roghanna sin.

Próiseas Scríbhneoireachta

Example of student work

Freagairt agus intinn an údair

Response and author’s intent

Gníomh an pháiste...

Cuireann an páiste in iúl ar bhealach éigin cén chiall atá leis na marcanna a rinne siad.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste gothaí, fuaimeanna nó focail chun a thaispeáint go bhfuil brí phearsanta lena chuid marcanna agus chun freagairt do théacsanna daoine eile a thaispeántar nó a léitear dó.

Gníomh an pháiste...

Labhraíonn an páiste faoina théacsanna féin agus tosaíonn ag caint faoi théacsanna daoine eile trí chaint, marcanna agus líníochtaí.

Gníomh an pháiste...

Labhraíonn an páiste faoi líníochtaí níos mionsonraithe, agus úsáideann iad, ina théacsanna féin agus tugann níos mó sonraí mar fhreagra ar théacsanna daoine eile.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste líníochtaí níos mionléirithe chun sonraí a roinnt agus aithníonn píosaí téacs simplí soiléire mar fhreagra ar cheisteanna sonracha

Comhroinneann an páiste léirmhíniú pearsanta ar théacsduine eile.

Gníomh an pháiste...

Pléann an páiste a chuid oibre féin agus míníonn cén fáth ar roghnaigh sé/sí topaicí agus ábhar.

Pléann an páiste obair daoine eile agus déanann ceangal idir í agus a chuid taithí féin.

Gníomh an pháiste...

Comhroinneann an páiste a chuid oibre le daoine eile, ag tabhairt míniú níos fearr ar na sonraí.

Tugann an páiste freagra ar obair daoine eile, ag plé na bpríomhphointí go mion agus á cur i gcomhthéacs a n-eispéireas féin sa chás gur cuí.

Gníomh an pháiste...

Pléann an páiste ó bhéal, míníonn agus déanann nasc le carachtair atá cruthaithe aige ina scéalta féin ar bhealach níos mionsonraithe.

Pléann an páiste carachtair agus príomhimeachtaí i scéalta daoine eile, tuarann príomhghníomhartha agus baineann tátal maidir lena spreagann carachtair chun príomhghníomhartha a dhéanamh.

Gníomh an pháiste...

Comhroinneann an páiste na cúiseanna a bhí acu chun focail/ frásaí faoi leith a úsáid chun críche éifeachta/giúmair/ tionchair.

Déanann an páiste léirmhíniú ar na príomhtheachtaireachtaí atá á gcur in iúl in obair daoine eile agus baineann tátal faoi na cúiseanna a bhí ag an údar lena n-aghaidh sin.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste comparáid idir an aidhm a bhí aige féin mar údar agus an bhrí a bhaineann lucht éisteachta/léite as a théacs.

Aithníonn an páiste an tionchar a bhíonn ag cultúr agus féiniúlacht an údair ar na teachtaireachtaí a bhíonn ina théacs.

Úsáideann an páiste modhanna agus stíleanna chun teachtaireacht agus aidhm/intinn an údair a léiriú.

Gníomh an pháiste...

Déanann an páiste measúnú ar an tionchar a bhíonn ag a fhéiniúlacht agus a chultúr (nó cultúir eile sa phobal) ar na téacsannaa chruthaíonn sé.

Déanann an páiste measúnú ar an ngaol a bhíonn idir réim teanga agus aidhm an údair.

Peannaireacht agus cur i láthair

Handwriting and presentation

Gníomh an pháiste...

Cíorann an páiste uirlisí déanta marcanna agus dromchlaí.

Gníomh an pháiste...

Fiosraíonn an páiste uirlisí chun marcanna a dhéanamh.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste roinnt smachta ar mhatáin chun foirmeacha atá ar nós litreacha a dhéanamh.

Gníomh an pháiste...

Úsáideann an páiste smacht maith ar mhatáin. Scríobhann an páiste roinnt litreacha sa chás uachtair agus sa chás íochtair.

Gníomh an pháiste...

Scríobhann an páiste roinnt litreacha sa chás uachtair agus sa chás íochtair go hinléite agus mar litreacha scartha.

Gníomh an pháiste...

Scríobhann an páiste an chuid is mó de na litreacha sa chás uachtair agus sa chás íochtair mar litreacha scartha.

Gníomh an pháiste...

Scríobhann an páiste go hinléite agus go líofa agus é/í ag úsáid litreacha cuartha scartha.

Léiríonn an páiste téacs i réimse  Form
Form refers to the published formats of a particular genre e.g. poem, short story, play, novel, memo, email, film etc.
 áidí.

Gníomh an pháiste...

Scríobhann an páiste go hinléite le script reatha.

Léiríonn an páiste téacs ar mhaithe le cuspóirí agus le lucht éisteachta/léite éagsúla.

Gníomh an pháiste...

Scríobhann an páiste go hinléite agus go líofa le script reatha.

Léiríonn an páiste téacs ar bhealach cruthaitheach agus tarraingteach ar mhaithe le cuspóirí agus lucht éisteachta/léite éagsúla.

Gníomh an pháiste...

Fiosraíonn agus pléann an páiste straitéisí agus stíleanna éagsúla chun téacs a chur i láthair i réimse  Form
Form refers to the published formats of a particular genre e.g. poem, short story, play, novel, memo, email, film etc.
 áidí.

Gníomh an pháiste...

Pléann an páiste aibítrí agus scripteanna i dteangacha éagsúla (scripteanna na Gaeilge ina measc) agus bíonn spraoi aige leo.

  • Próiseas Scríbhneoireachta

    Example of student work

  • Próiseas Scríbhneoireacht

    Example of student work

Cuireadh leis an ngearrthaisce é go rathúil.