Fáilte go dtí torthaí foghlama Churaclam Teanga na Bunscoile. Anseo is féidir leat nascleanúint a dhéanamh chuig na torthaí foghlama de réir snáitheanna (Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht, Scríbhneoireacht, Oral Language, Reading, Writing) ag baint úsáide as an roghchlár ar chlé. Sna táblaí thíos, tabharfaidh tú faoi deara go bhfuil lipéad an toraidh foghlama ábhartha le feiceáil nuair a bhíonn tú os cionn uimhir táib. Nuair a chliceálann tú ar tháb an toraidh foghlama ábhartha, tagann sé aníos ar an scáileáin leis na Samplaí d’Fhoghlaim Teanga na bPáistí, Ábhar Tacaíochta do Mhúinteoirí agus Contanaim Dul chun Cinn a bhaineann leis.
Cumarsáid Tuiscint Fiosrú agus úsáid 1 Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird 2 Inspreagadh agus rogha 3 Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile 4 Struchtúr abairte agus gramadach 5 Stór focal 6 Léiriú tuisceana 7 Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe 8 Catagóiriú 9 Athinsint agus mionléiriú 10 Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach 11 Eolas, míniú agus údar a thabhairt 12 Cur síos, tuar agus machnamh Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird Engagement, listening & attention Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Spéis agus comhaird Comhaird Is éard atá i gceist leis an gcomhaird cás ina ndíríonn beirt atá ag déanamh cumarsáide lena chéile ar an rud céanna. Tá níos mó i gceist leis ná breathnú ar an rud, tuigeann an bheirt go bhfuil siad ag díriú ar an rud céanna. a léiriú agus éisteacht go gníomhach le Gaeilge shaibhir á labhairt i réimse comhthéacsanna ar mhaithe le spraoi, cé nach gá go dtuigfeadh siad gach focal. Show interest in, demonstrate joint attention and actively listen and attend for enjoyment and for a particular purpose. (LO1, S1) Demonstrate interest and joint attention and listen actively to very fluent Irish being spoken in a variety of contexts for fun, although it need not be the case that they understand every word. Spéis agus comhaird Comhaird Is éard atá i gceist leis an gcomhaird cás ina ndíríonn beirt atá ag déanamh cumarsáide lena chéile ar an rud céanna. Tá níos mó i gceist leis ná breathnú ar an rud, tuigeann an bheirt go bhfuil siad ag díriú ar an rud céanna. a léiriú agus stór focal a shealbhú trí éisteacht go gníomhach le Gaeilge shaibhir á labhairt i réimse comhthéacsanna ar mhaithe le spraoi agus cúiseanna faoi leith, cé nach gá go dtuigfeadh siad gach focal. Show interest in, demonstrate joint attention and actively listen and attend for enjoyment and for a particular purpose. (LO1, S1) Demonstrate interest and joint attention and acquire vocabulary through listening actively to very fluent Irish being spoken in a variety of contexts for fun and specific purposes, although it need not be the case that they understand every word. Éisteacht go gníomhach le comhráite agus le téacsanna i réimse seánraí agus i dteangacha éagsúla, nuair is cuí. Brí agus taitneamh a bhaint as na comhráite agus na téacsanna sin. Éisteacht go gníomhach le réimse réimeanna teanga, canúintí, agus blasanna ar mhaithe le cuspóirí ar leith. Recognise themselves as listeners and speakers, engaging purposefully and empathetically with others. Express their individuality through their knowledge and use of various languages. Actively listen and extract meaning and enjoyment from conversations and texts in a range of genres and where possible, in various languages. (LO1, S3) Actively listen to conversations and texts in a variety of genres and in various languages, where appropriate. Understand and enjoy such conversations and texts. Actively listen to a variety of language registers, dialects and accents for specific purposes. Éisteacht go gníomhach le comhráite agus le téacsanna i réimse seánraí agus i dteangacha éagsúla, nuair is cuí. Brí agus taitneamh a bhaint as na comhráite agus na téacsanna sin. Éisteacht go gníomhach le réimse réimeanna teanga, canúintí, agus blasanna ar mhaithe le cuspóirí ar leith. Comparáidí a dhéanamh idir na réimeanna teanga, na canúintí agus na blasanna sin. Recognise themselves as listeners and speakers, engaging purposefully and empathetically with others. Express their individuality through their knowledge and use of various languages. Actively listen and extract meaning and enjoyment from conversations and texts in a range of genres and where possible, in various languages. (LO1, S3) Actively listen to conversations and texts in a variety of genres and in various languages, where appropriate. Understand and enjoy such conversations and texts. Actively listen to a variety of language registers, dialects and accents for specific purposes. Compare those language registers, dialects and accents. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Tugann an páiste aird ar spreagthaigh sa timpeallacht. Leanann an páiste na gluaiseachtaí atá ag spreagthaigh. Gníomh an pháiste... Tugann an páiste aird ar spreagthaí trí amharc na súl a choinneáil orthu agus leanann amharc súl duine fhásta chun aird a thabhairt ar rud le chéile. Déanann an páiste aithris ar ghníomhartha agus ar fhuaimeanna. Gníomh an pháiste... Tugann an páiste aird ar feadh tréimhsí níos faide ar spreagthaí suimiúla nó coitianta lena n-áirítear: Gníomhartha, gothaí, tuin ghutha, comhráite agus scéalta a léitear os ard, agus glacann páirt i rainn, amhráin agus cluichí. Gníomh an pháiste... Glacann an páiste páirt i gcomhrá trí úsáid a bhaint as teagmháil súl chuí agus aird acu ar chomharthaíocht colainne, gothaí agus tuin ghutha. Úsáideann an páiste na ciúnna sin in éineacht le comhthéacs chun focail/frásaí nua a thuiscint. Gníomh an pháiste... Éisteann an páiste le heolas faoi eispéireas nua, lena n-áirítear ficsean agus neamhfhicsean a éiríonn níos casta de réir a chéile. Éisteann an páiste le duine fásta ag léiriú teanga nua arbh fhéidir a lán focal nach eol dóibh a bheith inti. Gníomh an pháiste... Éisteann páiste le sainmhínithe agus le cur síos ag úsáid tuine, gothaí agus roinnt focal a thuigtear chun na príomh-theachtaireachtaí a léirmhíniú. Tugann an páiste aird ar eolas a chuirtear i láthair ar théacs (leabhair, fuaim etc). Gníomh an pháiste... Tugann an páiste aird ar chumarsáid bhriathartha agus neamhbhriathartha i gcomhthéacsanna éagsúla. Éisteann an páiste le daoine nach bhfuil aithne acu orthu ag caint agus ag léiriú focail/frásaí nua. Díríonn a aird ar an bhfuaimniú ceart ó thaobh na canúna de. Gníomh an pháiste... Faigheann an páiste léargas ó bheith ag éisteacht le heolas nua ar réimse leathan ábhar. Gníomh an pháiste... Éisteann an páiste le heolas á chur i láthair ó dhá thaobh d’argóint. Gníomh an pháiste... Éisteann an páiste go cúramach le daoine eile, ag teacht isteach le ceisteanna, léargas agus tuairimí. Forbraíonn an páiste a scileanna éisteachta a thuilleadh trí pháirt a ghlacadh i gcomhráite agus le téacsanna ó bhéal. Éisteann an páiste le agus pléann an tionchar atá ag cultúr, féiniúlacht, mar atá cúrsaí faoi láthair, cuspóir agus lucht éisteachta ar an mbealach a ndéanann daoine cumarsáid. Gníomh an pháiste... Glacann an páiste le agus déanann measúnú ar a stíl éisteachta agus labhartha ar leith agus stíl daoine eile. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Samplaí d'fhoghlaim teanga leanaí Cur chuige spraíúil agus Curaclam Teanga na Bunscoile Example of student work Cur chuige cumarsáideach Example of student work Inspreagadh agus rogha Motivation and choice Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Téacsanna a roghnú agus éisteacht leo i gcomhair pléisiúir agus spéise. Choose, listen to, respond to and create texts in a range of genres, and in other languages where appropriate, across the curriculum for pleasure and interest. (LO2, S1) Choose texts and listen to them for pleasure and interest. Téacsanna a roghnú agus a chruthú ar ábhar spéise. Choose, listen to, respond to and create texts in a range of genres, and in other languages where appropriate, across the curriculum for pleasure and interest. (LO2, S1) Select and create texts on a topic of interest. Téacsanna ó bhéal i réimse seánraí trasna an churaclaim a roghnú ar mhaithe le pléisiúr, spéis agus cuspóirí ar leith. Choose, listen to, critically respond to and create texts in a range of genres and in other languages where appropriate, across the curriculum for pleasure, interest and specific purposes. (LO2, S3) Select oral texts in a variety of genres from across the curriculum for pleasure, interest and specific purposes. Éisteacht le téacsanna agus a gcuid tuairimí faoi na téacsanna sin a chur in iúl. (LO2, S) Listen to texts and express their own views on them. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Baineann an páiste úsáid as gothaí gnúise, guthaíochtaí, gluaiseachtaí agus/nó gothaí chun freagairt do théacs(anna). Gníomh an pháiste... Léiríonn an páiste suim i dtéacsanna, baineann taitneamh astu, agus freagraíonn dóibh ag úsáid gothaí gnúise, guth, fuaimeanna agus gothaí coirp. Gníomh an pháiste... Éisteann an páiste le téacsanna, cruthaíonn téacsanna, agus glacann páirt i gcomhráite faoi thopaicí ar ábhair suime agus rogha pearsanta iad, ag úsáid abairtí bunúsacha agus friotail ilfhoclacha. Gníomh an pháiste... Glacann an páiste páirt i gcomhrá le daoine eile, roghnaíonn agus cruthaíonn téacsanna d’fhonn éisteacht leo i gcomhair pléisiúir agus iad ag éirí as ábhair suime pearsanta. Gníomh an pháiste... Cruthaíonn agus roghnaíonn an páiste téacsanna chun éisteacht leo, agus cuireann tús le comhráite le daoine eile d’fhonn teacht ar eolas faoi thopaic ar ábhar suime é agus an t-eolas sin a chomhroinnt. Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste roghanna in iúl nuair a ghlacann sé páirt i gcomhráite agus nuair atá sé ag cruthú téacsanna agus ag éisteacht leo. Gníomh an pháiste... Aithníonn an páiste cuspóirí éagsúla chun téacsanna a chruthú, chun éisteacht leo agus chun páirt a ghlacadh i gcomhráite faoi ábhair suime phearsanta. Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste tús le comhráite faoi ábhair suime phearsanta, agus coinníonn ar siúl iad. Roghnaíonn téacsanna, éisteann leo, agus cruthaíonn téacsanna le haghaidh cuspóir áirithe. Gníomh an pháiste... Roghnaíonn an páiste agus cruthaíonn téacsanna, téann i dteagmháil leo le haghaidh cuspóirí áirithe, agus déanann na téacsanna seo a mheas agus cuspóir i gceist. Gníomh an pháiste... Cruthaíonn an páiste agus roghnaíonn téacsanna, bunaithe ar ábhair suime phearsanta agus le haghaidh cuspóirí áirithe. Aithníonn an páiste cluastéacsanna agus téacsanna ó bhéal a shínfidh foclóir, eolas agus suimeanna. Gníomh an pháiste... Cruthaíonn an páiste, roghnaíonn agus measann téacsanna a éascóidh foghlaim trasna an churaclaim. Measann an páiste na roghanna a rinneadh agus téacsanna á roghnú i gcomhair éisteachta nó le haghaidh cuspóir áirithe. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile Social conventions and awareness of others Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann A aithint go n-athraíonn an stíl chainte ag brath ar an ngaol idir na daoine agus ag brath ar an lucht éisteachta. Feidhmiú mar chuid de ghrúpa agus roinnt focail/frásaí Gaeilge á núsáid. Recognise that language style changes with different relationships and audiences. Show understanding of the listener’s needs while, with support, initiating, sustaining and engaging in conversations on personal and curriculum-based topics and responding verbally and nonverbally. (LO3, S1) Recognise that the style of speech varies depending on the relationship between people and on the audience. Function as part of a group using some Irish words/phrases. Leas a bhaint as noirm shóisialta chuí chun comhrá gearr a thosú, taitneamh a bhaint as, agus le tacaíocht ó chainteoir a bheith ábalta é a choimeád ar siúl ag úsáid roinnt focail/frásaí Gaeilge in abairt Bhéarla agus/nó Ghaeilge in éineacht le geáitsí chun eolas i dtaobh ábhar nó eispéireas a bhfuil cur amach aige air a roinnt. Focail agus frásaí Gaeilge a úsáid laistigh de ghníomhaíochtaí páirteacha. Use language appropriately in order to initiate, sustain and engage in conversations on personal and curriculum-based topics and use a language style and tone suited to the audience. (LO3, S2) Use appropriate social norms to initiate and enjoy a brief conversation, and – with the support of an Irish speaker – be capable of maintaining the conversation using some Irish words/phrases in an English and/or Irish sentence accompanied by gestures to share knowledge of a familiar subject or experience. Use Irish words and phrases during collaborative activities. Gnásanna sóisialta teanga a úsáid agus tús á chur le comhrá nó páirt á glacadh i gcomhrá bunaithe ar ábhar pearsanta agus ar ábhair an churaclaim. Use language flexibly and with empathy while initiating, sustaining and engaging in conversations on personal and curriculum-based topics. (LO3, S3) Use social conventions of the language when initiating a conversation or taking part in a conversation based on a personal topic and material from the curriculum. Gnásanna sóisialta teanga a úsáid agus tús á chur le comhrá nó páirt á glacadh i gcomhrá bunaithe ar ábhar pearsanta agus ar ábhair an churaclaim, agus teanga a úsáid go muiníneach chun oibriú i bpáirt le daoine eile. Stíl agus tuin chainte a chur in oiriúint do lucht éisteachta agus do chuspóirí éagsúla i réimse seánraí labhartha. Use language flexibly and with empathy while initiating, sustaining and engaging in conversations on personal and curriculum-based topics. (LO3, S3) Use social conventions of the language when initiating a conversation or taking part in a conversation based on a personal topic and material from the curriculum, and use the language with confidence to work in collaboration with others. Adapt their style and intonation to different audiences and purposes in a variety of spoken genres. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste suas le duine eile a bheith ann agus aithníonn go bhfuil sé/sí ann. Glacann an páiste le hidirghníomhaíocht le duine eile. Gníomh an pháiste... Freagraíonn an páiste d’aird ó dhuine fásta, lorgaíonn an aird sin agus aithníonn a ainm féin, freagraíonn dó agus tá sé/sí in ann é a rá. Freagraíonn an páiste do spreagthaí trí úsáid a bhaint as guth, fuaimeanna agus gothaí agus malartaíonn aoibh an gháire agus úsáideann gothaí gnúise, fuaimeanna, gothaí, comharthaí nó caint chun cumarsáid a dhéanamh. Gníomh an pháiste... Glacann an páiste páirt i gcluichí aithrise agus scéalaíochta, rainn agus amhráin. Labhraíonn an páiste go hinchloiste agus go céillí ag airde chuí, idirghníomhaíonn thar líon beag sealanna le daoine aonair agus tosaíonn ag déanamh cumarsáide go héasca le daoine eile sa seomra ranga. Cuireann an páiste tús le cumarsáid le duine fásta a bhfuil aithne aige air. Gníomh an pháiste... Comhroinneann an páiste scéilíní pearsanta agus freagraíonn do chomhrá ar ábhar nach bhfuil taithí phearsanta aige air. Beannaíonn an páiste agus freagraíonn mar is cuí do bheannachtaí agus do thopaicí plé agus léiríonn roinnt tuisceana do riachtanais an éisteora. Tosaíonn an páiste comhrá le piaraí agus glacann sealanna ag comhrá le piaraí, le grúpaí beaga agus le daoine fásta a bhfuil aithne acu orthu. Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste tús le comhrá ar ábhar nach bhfuil taithí phearsanta aige air. Freagraíonn an páiste ceisteanna ach fágann ar lár roinnt eolais agus tosaíonn ag déanamh iarratais indíreacha. Athraíonn an páiste stíl labhartha chun dul in oiriúint don lucht éisteachta. Glacann an páiste páirt i bplé i ngrúpaí beaga ar thopaic aitheanta. Léiríonn feasacht ar rialacha éisteora-cainteora agus bíonn ar a chumas na rialacha sin a liostú. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste uainíocht, teagmháil súl agus comharthaíocht colainne chuí chun cur le topaic agus í a leathnú, chun scéal comhleanúnach nó cuntas sothuigthe a chumadh. Labhraíonn an páiste faoi smaointe agus faoi mhothúcháin daoine eile agus glacann páirt i gcomhrá le duine fásta anaithnid ina ngabhann siad chucu féin stíl agus tuin teanga chuí. Oibríonn an páiste i mbeirteanna/ grúpaí agus glacann páirt i bplé grúpa agus tógann siad ar an bplé sin. Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste breis sonraí isteach ar mhaithe leis an éisteoir agus úsáideann gothaí, dreacha agus comharthaí mar is cuí. Aithníonn an páiste tionchar gothaí, tuin ghutha agus comharthaíocht colainne ar éisteoirí. Oibríonn an páiste i mbeirteanna/ grúpaí agus tuairiscíonn príomhphointí plé do lucht éisteachta. Gníomh an pháiste... Tugann an páiste dóthain sonraí chun cabhrú leis an éisteoir an comhthéacs a thuiscint. Oibríonn an páiste mar bhall de ghrúpa, tuigeann ról gach duine sa ghrúpa agus glacann leis. Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste smaointe ábhartha i láthair, cuireann in ord is in eagar iad agus fágann ar lár sonraí nach bhfuil riachtanach. Déanann an páiste iarratais indíreacha bhéasacha agus úsáideann réimse téarmaí foirmiúla agus neamhfhoirmiúla chun labhairt le duine. Bailíonn an páiste aiseolas ó dhaoine eile ina ghrúpa maidir le tionscadal grúpa ar réimse coimhthíoch agus tuairiscíonn na príomhphointí do lucht éisteachta. Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste stíl éisteachta agus labhartha in oiriúint do réimse de chásanna agus seánra Seánra Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí. í, ag úsáid gnásanna sóisialta go héifeachtach. Aithníonn agus freagraíonn an páiste do dhifríochtaí cultúrtha agus indibhidiúla sa bhealach a ndéanann daoine cumarsáid. Déanann an páiste cumarsáid oilte le daltaí eile chun cinntí tábhachtacha a dhéanamh agus chun freagracht a roinnt i leith cruthú agus cur in iúl torthaí tionscadail nó taisc. Idirghníomhú le lucht éisteachta le tuilleadh sonraí a shoiléiriú agus/nó a chur ar fáil de réir mar a iarrtar. Gníomh an pháiste... Bíonn an páiste ag cur a stíle éisteachta agus labhartha in oiriúint chun freagairt go comhbhách, do réimse de lucht éisteachta ar chúiseanna éagsúla. Oibríonn an páiste ar bhonn comhoibrithe mar chuid den ghrúpa, aithníonn aiseolas dearfach, freagraíonn go criticiúil agus go cruthaitheach nuair a bhíonn tionscadal nó tasc á phlé agus nuair a bhíonn sé á chur in oiriúint agus á fhorbairt chun é a chur i láthair do lucht éisteachta Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Samplaí d'fhoghlaim teanga leanaí Cur chuige spraíúil agus Curaclam Teanga na Bunscoile Example of student work Struchtúr abairte agus gramadach Sentence structure and grammar Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Frásaí coitianta agus abairtí bunúsacha a úsáid. Use coherent sentences of increasing complexity with correct tense, word order and sentence structure, while using connectives and producing compound and complex sentences to elaborate appropriately. (LO4, S1) Use common phrases and basic sentences. Abairtí gearra a chruthú leis an struchtúr ceart den chuid is mó chun eolas a thabhairt agus cur síos a dhéanamh ar rudaí a bhfuil taithí phearsanta acu orthu. Use coherent sentences of increasing complexity with correct tense, word order and sentence structure, while using connectives and producing compound and complex sentences to elaborate appropriately. (LO4, S1) Create short sentences with a largely correct structure to provide information and describe things from their personal experience. Abairtí a chruthú ag úsáid aimsir chaite agus aimsir láithreach na mbriathra go cuí chun eolas a thabhairt agus cur síos a dhéanamh ar rudaí a bhfuil taithí phearsanta acu orthu. Use coherent sentences of increasing complexity with correct tense, word order and sentence structure, while using connectives and producing compound and complex sentences to elaborate appropriately. (LO4, S1) Create sentences making appropriate use of the past tense and present tense of verbs to provide information and describe things from their personal experience. Úsáid a bhaint as abairtí leanúnacha leis an aimsir cheart, le hord ceart na bhfocal agus le struchtúr ceart na habairte. Úsáid chuí na gramadaí a léiriú agus difríochtaí idir struchtúr abairte agus struchtúr gramadaí a aithint i dteangacha agus i gcanúintí éagsúla. Vary sentence length and structure, moving fluidly between a range of sentence types; simple, compound and complex, as appropriate to audience, purpose and language being spoken. Use grammar conventions appropriately and identify differences in sentence structure and grammar across languages and dialects. (LO4, S3) Use continuous sentences in the correct tense, with correct word order and correct sentence structure. Demonstrate appropriate use of grammar and recognise differences in sentence structure and grammatical structure in different languages and dialects. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Baineann an páiste úsáid as guthaíochtaí aonair mar fhreagra ar spreagthaigh. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste ráite aonfhoclacha agus nascann le guthaíochtaí iad. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste ráite ilfhoclacha agus frásaí coitianta gearra agus úsáideann abairtí bunúsacha agus é/í ag déanamh aithrise ar dhuine nó ag rá rudaí in éineacht le duine. Tréithe Breise Gaeilge: Tosaíonn an páiste ar an inscne chuí a úsáid le focail aitheanta. Tosaíonn an páiste ar an aidiacht shealbhach a úsáid. Tosaíonn an páiste ar an tuiseal tabharthach agus forainmneacha réamhfhoclacha a úsáid i bhfrásaí aitheanta. Tosaíonn an páiste ar an gcopail a úsáid. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste abairtí iomlána bunúsacha agus labhraíonn go hinchloiste agus le friotal soiléir mar a oireann dá chéim forbraíochta. Úsáideann an páiste nasc-fhocail le habairtí gearra a cheangal. Críochnaíonn an páiste rainn choitianta agus déanann athrá ar rainn ghearra. Tréithe Breise Gaeilge: Úsáideann an páiste an inscne chuí i gcás focail aitheanta Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste abairtí níos faide leis an ord ceart focal den chuid is mó, agus úsáideann bun- nascaigh Nascaigh Nascaigh is ea focail a nascann ailt agus abairtí le chéile go loighciúil, bunaithe ar ghaol ama, cúis agus éifeacht, comparáid nó rud a chur leis. Nascann nascaigh smaointe le chéile agus taispeánann siad loighic an eolais. Acmhainní tábhachtacha is ea nascaigh chun téacsanna a chomhtháthú. Is féidir gaolta loighciúla a ghrúpáil mar seo a leanas: am – chun am a léiriú nó smaointe a chur in ord (m.sh. an chéad, an dara, an chéad cheann eile) cúis – chun cúis agus éifeacht a thaispeáint (m.sh. toisc, le haghaidh, mar sin) eolas a chur leis – (m.sh. chomh maith leis sin, freisin, rud eile de, ina theannta sin) comparáideach – (m.sh. de rogha air sin, mar mhalairt air sin) coinníollach / faomhach – chun coinníoll a leagan síos nó rud a ghéilleadh (m.sh. mar sin féin, cé) ag soiléiriú – (m.sh. déanta na fírinne, mar shampla) , iolraí agus forainmneacha simplí. Bíonn an séimhiú agus an t-urú le sonrú sa chaint. Tréithe Breise Gaeilge: Úsáideann an páiste an aidiacht shealbhach. Úsáideann an páiste an tuiseal tabharthach agus forainmneacha réamhfhoclacha (orm, ort, agam, agat, leis, léi etc). Úsáideann an páiste an aimsir chaite, an aimsir láithreach agus an aimsir fháistineach in abairtí coitianta. Úsáideann an páiste an inscne chuí i gcás focail aitheanta. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste an aimsir chaite, an aimsir láithreach agus an aimsir fháistineach. Féincheartú ar bun. Úsáideann an páiste réimíreanna agus forainmneacha ainmneacha agus cuspóireacha araon mar is ceart. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste aimsirí agus fuaimníonn go soiléir focail ilsiollacha. Úsáideann an páiste réimse aidiachtaí chun mionsaothrú a dhéanamh ar an téacs. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste cáilitheoirí chun mionsaothrú a dhéanamh ar abairtí. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste clásail agus cáilitheoirí chun tacú le freagraí. Gníomh an pháiste... Léiríonn an páiste tuiscint ar an tionchar atá ag cineálacha agus faid éagsúla abairtí nuair a bhítear ag éisteacht agus ag labhairt. Úsáideann an páiste gramadach go héifeachtach (mar shampla, forainmneacha coibhneasta agus aidiachtaí, clásail, cáilitheoirí, modhnaitheoirí agus nascfhocail) chun smaointe simplí agus casta a chur in iúl, lena n-áirítear moladh a chur chun cinn, hipitéisiú agus ceapadh teoirice. Gníomh an pháiste... Léiríonn an páiste tuiscint nach bhfuil gnásanna struchtúr abairte agus gramadaí chomh daingean sa teanga labhartha (seachas scríofa) agus bíonn siad éagsúil, ag brath ar an lucht éisteachta, ar an gcúis agus ar an teanga a bhíonn á labhairt Roghnaíonn an páiste an teanga agus na struchtúir is feiliúnaí don fheidhm, don lucht éisteachta agus don teanga a bhíonn á labhairt. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Samplaí d'fhoghlaim teanga leanaí Cur chuige cumarsáideach Example of student work Stór focal Vocabulary Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Éisteacht le cainteoir agus leideanna éagsúla ar nós geáitsí, fíorábhar, nó tuin chainte a úsáid chun teacht ar an bpríomhtheachtaireacht agus ar an tuiscint gur féidir cumarsáid a dhéanamh i dteangacha éagsúla. Úsáid a bhaint, le linn spraoi agus comhrá as roinnt focail/frásaí Gaeilge bunúsacha a chloiseann siad go minic. Use different strategies such as a speaker’s gestures, tone of voice, known words, pictures, sentence structure, definitions and descriptions to acquire and show understanding of new words, to include other languages where appropriate. Use sophisticated oral vocabulary and phrases, including the language of text, topic and subject-specific language, and express and use decontextualised language. (LO5, S1) Listen to a speaker and use various clues such as gestures, supporting items, or intonation to decipher the main message, and reach an understanding that communication can take place in different languages. Make use, during play and conversation, of some basic Irish words/phrases that they often hear. Ciall a bhaint as focail/frásaí nua trí úsáid a bhaint as réimse straitéisí ar nós gheáitsí agus thuin chainte an chainteora, focail ghaolmhara, pictiúr, gníomhaíochtaí, mímeanna nó ón gcomhthéacs nó trí éisteacht le cur síos ar an bhfocal. Úsáid chuí a bhaint, le linn spraoi, comhrá agus tuairisciú, as stór focal/frásaí bunúsacha a bhaineann le topaicí a bhfuil cur amach acu orthu agus focail/frásaí Gaeilge a bhaineann leis an timpeallacht scoile agus le saol an pháiste, in abairt Bhéarla agus/nó Ghaeilge. Use different strategies such as a speaker’s gestures, tone of voice, known words, pictures, sentence structure, definitions and descriptions to acquire and show understanding of new words, to include other languages where appropriate. Use sophisticated oral vocabulary and phrases, including the language of text, topic and subject-specific language, and express and use decontextualised language. (LO5, S1) Interpret new words/phrases using a variety of strategies such as the speaker's gestures and intonation, related words, pictures, actions, mime or context, or by listening to a description of the word. Make appropriate use, during play, conversation and reporting, of basic vocabulary/phrases relating to familiar topics and Irish words/phrases relating to the school environment and the child's life, in an English and/or Irish sentence. Beannachtaí, nathanna cainte, agus frásaí coitianta a úsáid le tuin agus le foghraíocht chuí. Úsáid a bhaint as stór focal agus frásaí ó bhéal, ina measc teanga a bhaineann le téacs agus le topaic. Straitéisí éagsúla a úsáid chun stór focal agus frásaí a shealbhú ó fhoinsí éagsúla. Select and apply a variety of strategies to acquire a wide range of words and phrases from different sources such as literature, subject-specific texts and other languages. (LO5, S3) Use common greetings, expressions and phrases with appropriate tone and pronunciation. Use vocabulary and spoken phrases, including language relating to a text and a topic. Use different strategies to acquire vocabulary and phrases from a variety of sources. Réimse leathan beannachtaí, nathanna cainte agus frásaí coitianta a úsáid le tuin agus le foghraíocht chuí. Úsáid a bhaint as réimse níos leithne de stór focal agus de fhrásaí i réimse seánraí. Straitéisí éagsúla a roghnú agus a úsáid chun stór focal agus frásaí a shealbhú ó fhoinsí éagsúla. Select and apply a variety of strategies to acquire a wide range of words and phrases from different sources such as literature, subject-specific texts and other languages. (LO5, S3) Use a wide variety of common greetings, expressions and phrases with appropriate tone and pronunciation. Use a wider range of vocabulary and phrases in a variety of genres. Select and use different strategies to acquire vocabulary and phrases from a variety of sources. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Aithníonn an páiste spreagthaigh ainmnithe. Gníomh an pháiste... Aithníonn an páiste daoine agus rudaí agus úsáideann gothaí cuí chun tagairt do rud, ag nascadh gníomhartha le rudaí. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste focail aonair agus frásaí coitianta agus tuigeann forainmneacha agus réamhfhocail choitianta. Tosaíonn an páiste ag cur síos ar thréithe gnáthrudaí agus, le cabhair, úsáideann focail agus frásaí ó scéal agus é á athinsint. Tréíthe Breise Gaeilge: Úsáideann an páiste abairtí samplacha le struchtúr cuí chun feidhm teanga a chur in iúl. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste réimse níos leithne focal aonair agus abairtí gearra simplí. Iarrann an páiste rudaí agus iarrann go ndéanfaí rud éigin arís nó go n-athrófaí an ghníomhaíocht. Úsáideann focail cheisteacha go cuí, beannaíonn do dhaoine, fágann slán le/ag daoine agus easaontaíonn le daoine. Tuigeann an páiste stór focal agus frásaí ó scéalta éagsúla agus ó chuntais fhíriciúla agus úsáideann na focail agus frásaí sin go cuí i gcomhthéacs. Tréithe Breise Gaeilge: Tosaíonn an páiste ag úsáid sainfhocal/ sainuimhreacha le haghaidh grúpaí daoine (‘beirt’ etc). Gníomh an pháiste... Baineann an páiste ciall as focal nua trí ghothaí agus comhthéacs a úsáid agus baineann ciall ón gcomhthéacs as scéalta a éiríonn níos doimhne de réir a chéile. Úsáideann an páiste focail nó frásaí chun tagairt do mhothúcháin. Úsáideann an páiste focail agus frásaí a sealbhaíodh ó scéalta agus ó chuntais fhíriciúla i gcomhthéacsanna taobh amuigh díobh siúd inar sealbhaíodh i dtosach iad. Tréithe Breise Gaeilge: Tosaíonn an páiste ag tabhairt faoi deara go bhfuil difríochtaí idir canúintí ó thaobh foclóra agus foghraíochta, mar shampla ceistiú nó ag déanamh aithrise. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste focail do rudaí nach bhfacthas riamh agus sealbhaítear focail úra ón gcur síos a dhéanann daoine eile orthu. Úsáideann an páiste teanga faoi leith chun suíomh, am, ionad srl a chur in iúl agus úsáideann réimse ceistfhocal mar is cuí. Tuigeann agus úsáideann an páiste stór focal agus frásaí ó scéalta, ó théacsanna fíriciúla agus ó thopaicí atá bunaithe ar an gcuraclam, stór atá ag méadú. Tosaíonn ar na focail sin a úsáid i gcomhthéacsanna nua. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste stór focal atá ag dul i méid a shealbhaíonn sé/sí ó théacsanna agus míníonn an bhrí atá le focal agus le téarma a bhaineann go sonrach le topaic áirithe. Tagraíonn an páiste d’imeachtaí sa todhchaí agus tosaíonn ag úsáid teanga fháthchiallach. Tosaíonn an páiste ag úsáid aidiachtaí/ dobhriathra níos dúshlánaí chun rudaí a mhíniú níos fearr chomh maith le roinnt cor cainte agus meafar simplí. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste focail chun ciall nach bhfuil chomh coitianta sin a chur in iúl. Cuireann an páiste síos ar rudaí agus ar imeachtaí a tharla trí úsáid chruthaitheach a bhaint as teanga thuairisciúil. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste cora cainte agus meafair níos fáthchiallaí agus réimse cónasc dobhriathartha nach bhfuil róchoitianta. Úsáideann an páiste focail níos casta agus nascann na focail sin le coincheapa agus le bríonna níos teibí. Ainmníonn an páiste focail a bhfuil an chiall chéanna leo agus focail a bhfuil a mhalairt céille leo. Gníomh an pháiste... Pléann an páiste straitéisí éagsúla chun stór focal nua a aimsiú, a fhoghlaim agus a shealbhú ó réimse foinsí nuair a bhíonn siad ag éisteacht agus ag labhairt. Déanann an páiste anailís ar struchtúr, ar mhíniú, ar fhuaimniú agus ar an mbunús atá le focail ó réimsí éagsúla staidéir agus ó theangacha éagsúla agus pléann é. Úsáideann an páiste stór focal chun éifeacht ar leith a chruthú agus iad i mbun comhrá agus ag labhairt i réimse de sheánraí ó bhéal agus ar réimse de chúiseanna agus de lucht éisteachta; ag aithint ciall litriúil agus neamhlitriúil i bhfocail, agus conas mionchéimeanna de mhíniú a chur trasna trí tuin ghutha, gothaí gnúise, srl. Gníomh an pháiste... Tarraingíonn an páiste ar stór focal atá aige/aici cheana chun focail agus frásaí i dteangacha éagsúla a oibriú amach. Aithníonn agus tuigeann an páiste an luach atá le difríochtaí idir teanga shuibiachtúil agus teanga oibiachtúil agus léiríonn an tuiscint seo i gcomhráite agus nuair a bhíonn focail á roghnú le téacsa. Aithníonn an páiste teanga a léiríonn réamhchlaonadh, steiréitíopáil nó claontacht agus aird air seo agus iad ag éisteacht agus ag labhairt. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Samplaí d'fhoghlaim teanga leanaí Cur chuige cumarsáideach Example of student work Léiriú tuisceana Demonstration of understanding Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Tuiscint ar chumarsáid cainteora Gaeilge a léiriú trí ghníomh nó fhreagra cuí a thabhairt as Béarla, nó trí fhocail nó frásaí coitianta Gaeilge a úsáid agus thrí threoracha gearra a leanúint. Demonstrate an understanding of spoken Irish by taking an appropriate action or giving an appropriate response in English, or by using common Irish words or phrases and following brief instructions. Éisteacht go gníomhach le téacsanna agus iad a thuiscint agus a phlé. Tuiscint a léiriú trí threoracha a leanúint agus a thabhairt. Tuiscint a léiriú trí scéilíní, míniúcháin agus cur síos a thuiscint. Actively listen to and understand texts and discuss them. Demonstrate understanding by following and giving instructions. Demonstrate understanding by understanding anecdotes, explanations and descriptions. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Aithníonn an páiste noda a úsáidtear chun tacú le treoracha agus/nó gnáthaimh. Gníomh an pháiste... Aithníonn an páiste a ainm féin agus focail choitianta eile agus freagraíonn dóibh. Gníomh an pháiste... Leanann an páiste treoracha aonchéime agus léiríonn tuiscint i gcomhthéacsanna éagsúla trí iarracht a dhéanamh bheith ag déanamh aithrise ar an méid a chonaic agus a chuala sé/sí. Gníomh an pháiste... Freagraíonn an páiste gnáthcheisteanna agus leanann treoracha a bhfuil céim amháin nó dhá chéim iontu. Léiríonn an páiste tuiscint ar an ábhar, na carachtair agus an stór focal a bhíonn i scéalta aitheanta, agus ar chuntais fhíricúla agus próisis céim ar chéim. Gníomh an pháiste... Éisteann an páiste le ficsean agus le neamhfhicsean a éiríonn níos casta de réir a chéile agus tosaíonn ag baint brí as comhthéacs. Tá an páiste in ann treoracha a bhfuil trí chéim iontu a leanúint agus freagra cuí a thabhairt ar fhrásaí a úsáidtear go rialta i dtimpeallacht na scoile. Gníomh an pháiste... Cuireann agus freagraíonn an páiste réimse níos leithne ceisteanna agus freagraíonn do threoracha a bhfuil níos mó ná trí chéim iontu. Gníomh an pháiste... Freagraíonn an páiste do shraith treoracha ina bhfuil clásail agus coincheapa éagsúla. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste anailís agus machnamh ar thopaic le daoine eile agus aithníonn go mbíonn a lán gnéithe i gceist. Is féidir leis an bpáiste freagairt do shraith treoracha agus iad a thabhairt. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste anailís ar eolas sula dtugann sé/ sí freagra agus ní thugann aird ar eolas nach mbaineann le hábhar. Gníomh an pháiste... Éisteann an páiste le comhráite agus píosaí éisteachta agus déanann anailís orthu. Cuireann an páiste athleagan, déanann machnamh agus athmhúnlú ar an méid a chloistear, aithníonn an seánra Seánra Cineál struchtúr d’abairtí ó bhéal nó d’abairtí scríofa iad seánraí a bhfuil gnásanna ag baint leo ar mhaithe le cuspóirí ar leith agus a bhfuil leagan amach áirithe orthu, mar aon le gnéithe teanga a bhaineann le sainréim teanga, m.sh. insint, faisnéiseach, argóint, leata agus ilseánra. Lena chur ar bhealach simplí, tagraíonn seánra do rogha foirmeacha scríbhneoireachta d’fhonn rudaí a athinsint, míniú a thabhairt, siamsaíocht a chur ar fáil, daoine a chur ar an eolas, orduithe a thabhairt, insint a dhéanamh, rudaí a chur ina luí ar dhaoine agus údar a thabhairt le tuairimí. agus aidhm na dtéacsanna, na príomhsmaointe agus conas ar cuireadh ord orthu. Úsáideann an páiste a bhfuil cloiste aige/aici chun bonn eolais a chur faoi chruthú a théacsanna féin. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste comparáid agus measúnú ar chomhráite agus píosaí éisteachta, ag machnamh ar thionchar na teanga, na smaointe, agus na teicnící a úsáidtear. Baineann an páiste ciall as gnéithe atá intuigthe. Úsáideann an páiste gnéithe aeistéitiúla teanga labhartha (mar shampla rímeanna, imeartais focal, uaim, comhshondas, maisíochtaí fuaime, ceol) ina gcomhráite agus téacsanna féin. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Samplaí d'fhoghlaim teanga leanaí Cur chuige cumarsáideach Example of student work Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe Requests and questions Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Úsáid a bhaint as gníomhartha agus/nó comhrá coitianta chun riachtanais agus roghanna pearsanta a chur in iúl, chun iarratais a dhéanamh. Express personal needs, opinions and preferences, and make requests with confidence. Ask and answer a variety of open and closed questions to seek help, get information, develop understanding, clarify and extend thinking. (LO7, S1) Use actions and/or common conversational expressions to communicate personal needs and preferences, and to make requests. Tuairimí agus roghanna pearsanta a chur in iúl go muiníneach. Ceisteanna oscailte Ceisteanna oscailte Ceisteanna d’ord níos airde is ea ceisteanna oscailte a éilíonn ar an bhfreagróir smaoineamh fúthu agus machnamh a dhéanamh orthu. Ní féidir freagra ‘is ea’ nó ‘ní hea’ a thabhairt ar na ceisteanna seo, is é a theastaíonn freagra níos forbartha a chuireann eolas agus/nó braistintí an fhreagróra san áireamh. agus dúnta a chur agus a fhreagairt, chun cabhair a lorg, eolas agus tuiscint a fháil. Express personal needs, opinions and preferences, explaining and justifying their perspective. (LO7, S3) Express personal opinions and preferences with confidence. Ask and answer open and closed questions, to seek help, get information and develop understanding. Riachtanais, tuairimí, agus roghanna pearsanta a chur in iúl agus iarratais a dhéanamh go neamhspléach agus go muiníneach. Réimse ceisteanna a chur agus a fhreagairt, idir oscailte, dhúnta agus treoir cheisteanna, ar mhaithe le cuspóirí éagsúla. Express personal needs, opinions and preferences, explaining and justifying their perspective. (LO7, S3) Express personal needs, opinions and preferences and make requests independently and with confidence. Ask and answer a variety of open questions, closed questions and leading questions, for different purposes. Ceisteanna simplí dúnta a chur agus freagraí gearra simplí a thabhairt, chun teacht ar eolas agus ar thuiscint. (LO7, S) Demonstrate an understanding of closed questions. Ceisteanna simplí dúnta a chur agus freagraí gearra simplí a thabhairt, chun teacht ar eolas agus ar thuiscint. (LO7, S) Pose simple closed questions and give brief, simple answers to access information and gain understanding. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste in iúl céard is maith agus nach maith leo, céard atá sé/sí a iarraidh agus céard iad a gcuid riachtanas. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste urlabhra, fuaimeanna agus/nó gothaí chun tosaíochtaí a léiriú, roghanna a dhéanamh agus iarratais a dhéanamh. Taispeánann an páiste go soiléir na rudaí atá uaidh agus diúltaíonn do na rudaí nach bhfuil uaidh. Freagraíonn an páiste gnáthcheist go briathartha agus/nó go neamhbhriathartha. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste roghanna agus iarratais shimplí agus cuireann ceisteanna simplí. Iarrann an páiste rudaí agus imeachtaí go briathartha agus déanann soiléir roghanna dá chuid féin, ag iarraidh go ndéanfaí rud arís, go n-athrófaí rudaí nó go n-athrófaí imeachtaí. Gníomh an pháiste... Le tacaíocht, téann an páiste i gcomhairle le duine fásta anaithnid chun eolas a thabhairt nó a lorg nó chun eachtra a thabhairt chun cuimhne. Cuireann agus freagraíonn an páiste gnáthcheisteanna. Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste ceisteanna chun smaointe nó gníomhartha daoine eile a shoiléiriú, agus chun eolas nua agus cabhair a fháil. Úsáideann an páiste abairtí iomlána chun riachtanais phearsanta a chur in iúl agus cuireann agus freagraíonn ceisteanna tuairimeacha agus baineann tátail astu dá bharr. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste teanga go muiníneach chun tagairt dá gcuid smaointe féin agus do smaointe duine eile. Úsáideann an páiste ceisteanna oscailte Ceisteanna oscailte Ceisteanna d’ord níos airde is ea ceisteanna oscailte a éilíonn ar an bhfreagróir smaoineamh fúthu agus machnamh a dhéanamh orthu. Ní féidir freagra ‘is ea’ nó ‘ní hea’ a thabhairt ar na ceisteanna seo, is é a theastaíonn freagra níos forbartha a chuireann eolas agus/nó braistintí an fhreagróra san áireamh. agus dúnta agus luann cúiseanna le hiarratais phearsanta. Gníomh an pháiste... Cuireann agus freagraíonn an páiste ceisteanna faoina nuacht féin agus eolas atá acu agus tugann míniú níos fearr ar na cúiseanna atá le hiarratais phearsanta. Gníomh an pháiste... Míníonn an páiste a chuid freagraí. Gníomh an pháiste... Ceistíonn an páiste eolas nua a chuirtear i láthair agus cosnaíonn a seasamh agus déanann cás ar son riachtanas nó achainí phearsanta. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste anailís ar riachtanais, tuairimí agus roghanna pearsanta agus cuireann in iúl go soiléir iad. San am céanna, tá sé/sí sásta éisteacht le dearcthaí eile, dearcthaí atá ag cultúir eile san áireamh. Scrúdaíonn agus pléann an páiste cineálacha éagsúla ceisteanna; aithníonn go gcuirtear ceisteanna ar réimse slite agus cuireann a gceistiú féin in oiriúint dá gcúis féin. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste machnamh ar a riachtanais, tuairimí agus roghanna agus réamhchlaonta pearsanta ag measúnú agus ag coigeartú a ndearcaidh más gá. Déanann an páiste anailís agus léirmhíniú ar a cheisteanna féin agus ar cheisteanna daoine eile, chun bonn eolais a chur faoi thuilleadh ceisteanna agus freagairtí. Múnlaíonn an páiste ceisteanna go héifeachtach agus cuireann iad ag an am cuí, chun cúis shoiléar a bhaint amach. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Samplaí d'fhoghlaim teanga leanaí Cur chuige spraíúil agus Curaclam Teanga na Bunscoile Example of student work Cur chuige cumarsáideach Example of student work Catagóiriú Categorisation Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Daoine, rudaí agus imeachtaí a aithníonn siad a ainmniú. Name, describe and categorise people, objects, experiences and concepts of increasing complexity, demonstrating growing depth of knowledge and improved understanding. (LO8, S1) Name familiar people, objects and events. Daoine, rudaí, imeachtaí agus eispéiris a aithníonn siad a ainmniú agus cur síos gearr a dhéanamh orthu trí úsáid a bhaint as focail/geáitsí. Name, describe and categorise people, objects, experiences and concepts of increasing complexity, demonstrating growing depth of knowledge and improved understanding. (LO8, S1) Name and briefly describe familiar people, objects, events and experiences, using words/gestures. Daoine, rudaí, imeachtaí, eispéiris, agus tuairimí bunaithe ar ábhair éagsúla a ainmniú, a mhíniú agus catagóiriú a dhéanamh orthu. Explain and justify categorisation, across the curriculum, as appropriate, and demonstrate understanding that categories are fluid and can vary. (LO8, S3) Name, explain and categorize people, objects, events, experiences and opinions based on different topics. Catagóirí a chruthú, a mhíniú agus údar a thabhairt leo ar ábhar trasna an churaclaim agus ar ábhar nach bhfuil cur amach aige orthu. Explain and justify categorisation, across the curriculum, as appropriate, and demonstrate understanding that categories are fluid and can vary. (LO8, S3) Create categories pertaining to curriculum topic, and explain and justify them, and do likewise for an unfamiliar topic. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Cíorann an páiste rogha nithe ar grúpa iad. Gníomh an pháiste... Díríonn an páiste aird ar bhréagáin agus ar ghnáthrudaí aitheanta. Gníomh an pháiste... Tugann an páiste ainm ar bhréagáin agus ar ghnáthrudaí aitheanta. Gníomh an pháiste... Rangaíonn an páiste rudaí aitheanta sa timpeallacht. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste catagóiriú ar réimse rudaí. Gníomh an pháiste... Tugann an páiste cúiseanna le ballraíocht ruda i gcatagóir áirithe. Gníomh an pháiste... Tugann an páiste cúiseanna le rud amháin a bheith i gcatagóir áirithe agus rud eile gan a bheith sa chatagóir sin. Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste síos ar, agus déanann catagóiriú ar, rudaí agus imeachtaí nach bhfuil aon chur amach aige orthu agus é/í ag úsáid teanga a oireann don topaic chun an catagóiriú a mhíniú. Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste síos ar, agus déanann catagóiriú ar, rudaí, imeachtaí agus taithí nach bhfuil cur amach aige air, Míníonn an bhrí atá leo agus léiríonn eolas ar thopaic nó ar ábhar nach bhfuil taithí aige air. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste anailís ar conas agus cad chuige a gcruthaítear catagóirí agus tugann míniú air. Úsáideann an páiste catagóirí trasna an churaclaim (mar shampla, maidir le stór focal agus coincheapa matamaitice) chun a smaointeoireacht a eagrú agus chun cosúlachtaí agus difríochtaí a aithint agus a chur in iúl. Gníomh an pháiste... Athchruthaíonn an páiste catagóirí ag brath ar eolas nua, ag déanamh meastóireacht ar agus ag cosaint a gcatagóirí nua. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Athinsint agus mionléiriú Retelling and elaboration Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Taitneamh a bhaint as éisteacht le scéalta gearra simplí agus tuiscint ar na príomhphointí iontu a léiriú. Tell and retell imaginative stories and narratives of increasing complexity to familiar and unfamiliar audiences using appropriate sequencing, tense and oral vocabulary. (LO9, S1) Enjoy listening to simple short stories and show an understanding of the main points therein. Scéalta gearra atá cloiste acu a athinsint, ag úsáid teanga/frásaí ón téacs agus/nó ag úsáid a gcuid focal féin. Tell and retell imaginative stories and narratives of increasing complexity to familiar and unfamiliar audiences using appropriate sequencing, tense and oral vocabulary. (LO9, S1) Recount or retell short stories they have heard, using language/phrases from the text and/or their own words. Scéalta pearsanta/neamhphearsanta a insint agus a athinsint san ord ceart do luchtanna éisteachta éagsúla. Aimsirí agus stór focal oiriúnach a úsáid don chur síos. Tell and retell imaginative stories and narratives of increasing complexity to familiar and unfamiliar audiences using appropriate sequencing, tense and oral vocabulary. (LO9, S1) Tell and retell personal/non-personal stories in the correct order for different audiences. Use verb tenses and suitable vocabulary for descriptive purposes. Scéalta pearsanta/neamhphearsanta agus scéalta samhlaíocha a insint ag déanamh cur i láthair struchtúrtha do luchtanna éisteachta éagsúla. Aimsirí agus stór focal oiriúnach a úsáid don chur síos. Create narratives and retell stories and events, both real and imaginary, for various audiences, using imaginative and figurative language, elaborating where appropriate. (LO9, S3) Tell personal/non-personal stories and imaginative stories to different audiences, using a structured presentation. Use verb tenses and suitable vocabulary for descriptive purposes. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Glacann an páiste páirt i ngníomhaíochtaí seanchais. Gníomh an pháiste... Le cabhair, úsáideann an páiste guth, fuaim gothaí agus frapaí chun dul i bpáirt leis an duine fásta ag canadh amhrán,ag aithris rann, ag athinsint scéalta, ag tabhairt cuntas, ag cur tús le comhráite agus ag cur rudaí agus nuachta i láthair. Gníomh an pháiste... Le cabhair, roinneann an páiste scéal, gníomhaíocht nó imeacht pearsanta aithnidiúil, ag úsáid focail aonair nó a lán focal. Gníomh an pháiste... Malartaíonn eolas ar eispéireas i bpáirt. Le cabhair, aithníonn an páiste príomhcharachtair agus cuireann na príomhphointí i scéal in ord. Cuireann an páiste scéal le chéile bunaithe ar thaithí agus, le tacaíocht, insíonn ó bhéal do ghrúpa é. Tugann an páiste cuntas óna thaithí féin agus cuireann suas le trí phríomheachtra in ord. Gníomh an pháiste... Athinsíonn an páiste príomhphointí eachtra aonair nó comhrá do lucht éisteachta a bpiaraí ag úsáid struchtúr soiléir. Cumann an páiste scéal gearr ina sainíonn sé/sí príomhcharachtair agus príomhimeachtaí agus insíonn sé/sí príomhphointí a chuid nuachta féin. Athinsíonn an páiste scéal aitheanta ag cur príomhimeachtaí in ord. Míníonn an páiste cuntas fíriciúil óna thaithí féin do ghrúpa, cuireann topaic i láthair, leagann amach próisis agus cuireann síos orthu. Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste imeachtaí a nuachta féin san ord ceart agus freagraíonn ceisteanna fúithi. Ainmníonn an páiste fadhb, cuireann síos uirthi, tugann na príomhshonraí agus tugann réitigh a d’fhéadfadh bheith ar an bhfadhb. Athinsíonn an páiste réimse níos leithne imeachtaí san am atá thart, san am i láthair agus sa todhchaí agus tuarann torthaí. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste níos mó plotaí scéil. Athinsíonn an páiste scéalta, ag míniú eachtraí agus torthaí, ag cur síos ar charachtair agus ag aithint fadhbanna agus ag tuar réiteach. Tosaíonn an páiste ag cur imeachtaí in ord ag dul siar agus chun cinn. Cuireann an páiste síos ar nuacht agus ar imeachtaí, ag tabhairt tuilleadh mionsonraí chun go dtuigfeadh an t-éisteoir níos fearr. Gníomh an pháiste... Léiríonn an páiste struchtúr soiléir i bplotaí scéil ina bhfuil tús, fadhb, plean agus réiteach. Úsáideann an páiste tagairtí siar agus chun cinn chun tuilleadh sonraí a thabhairt ar phointí atá déanta. Gníomh an pháiste... Ceapann an páiste scéalta fada, a bhfuil go leor sonraí iontu, ar choincheapa agus ar imeachtaí éagsúla. Athinsíonn an páiste scéalta agus é/í ag úsáid theanga an téacs: luann an teideal, ainmníonn agus cuireann síos ar charachtair, cuireann eachtraí in ord, Míníonn eachtraí agus torthaí, déanann cur síos ar fhadhbanna agus molann réitigh, tuarann torthaí agus aithníonn agus pléann an ceacht atá le baint as an scéal. Gníomh an pháiste... Cruthaíonn an páiste scéalta suimiúla ó bhéal, ag úsáid teanga shamhlaíoch, mheafarach. Tugann an páiste tuilleadh sonraí, ag úsáid teanga chuí, seicheamhú, réim, tuin chainte, luas, gothaí, comharthaíocht choirp agus íomhánna. Breathnaíonn agus éisteann an páiste go haireach chun scéalta agus eachtraí casta a athinsint, chun go mbeadh an lucht éisteachta ag cur spéise iontu agus ag baint eolais astu. Gníomh an pháiste... Pléann an páiste a stíl scéalaíochta ó bhéal agus stíl daoine eile agus déanann machnamh orthu, ag aithint thionchar an chultúir agus na féiniúlachta ar an nós scéalaíochta. Déanann an páiste anailís ar scéalta agus ar eachtraí, bailíonn iad agus athinsíonn go spontáineach iad, á leasú agus/nó ag tabhairt tuilleadh sonraí ar chúis ar leith. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach Playful and creative use of language Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Aird a léiriú, éisteacht le hathrá ar dhánta, rannta agus amhráin ghearra Ghaeilge, agus páirt a ghlacadh iontu. Listen and respond to the aesthetic and creative aspects of language and use language playfully and creatively, and across other languages as appropriate. (LO10, S1) Demonstrate attention while listening to short poems, rhymes and songs in Irish and participating in the recital. Athrá a dhéanamh ar dhánta, rannta agus amhráin ghearra Ghaeilge, agus freagairt dóibh le geáitsí/focail. Listen and respond to the aesthetic and creative aspects of language and use language playfully and creatively, and across other languages as appropriate. (LO10, S1) Recite short poems, rhymes and songs in Irish, and respond to them with gestures/words. Éisteacht le gnéithe aeistéitiúla agus cruthaitheacha na teanga labhartha i réimse seánraí agus spraoi a bheith acu leo. Manipulate language creatively through listening and responding to the aesthetic and creative aspects of language, at sound, word, sentence and text level. Use language playfully and creatively in their own conversations and texts and across other languages as appropriate. (LO10, S3) Listen to and have fun with aesthetic and creative aspects of the spoken language in a variety of genres. Éisteacht le gnéithe aeistéitiúla agus cruthaitheacha na teanga labhartha i réimse seánraí agus spraoi a bheith acu leo, chun cuidiú leo a dteanga labhartha féin a fhorbairt. Manipulate language creatively through listening and responding to the aesthetic and creative aspects of language, at sound, word, sentence and text level. Use language playfully and creatively in their own conversations and texts and across other languages as appropriate. (LO10, S3) Listen to and have fun with aesthetic and creative aspects of the spoken language in a variety of genres, to aid the development of their own spoken language. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Éisteann an páiste le rainn agus le hamhráin a bhfuil taithí acu orthu agus tugann aird orthu. Gníomh an pháiste... Éisteann an páiste le rainn agus le hamhráin aitheanta agus tugann aird orthu. Gníomh an pháiste... Éisteann an páiste le rainn, le hamhráin agus le cluichí teanga agus glacann páirt iontu. Gníomh an pháiste... Freagraíonn an páiste d’fhilíocht, rainn agus amhráin trí ghothaí, gníomh agus frapaí. Déanann an páiste idirdhealú idir focail gan bhrí agus fíorfhocail agus baineann spraoi astu. Úsáideann an páiste teanga i súgradh bréagach chun cnámha scéil simplí samhailteacha a chruthú le piaraí agus le daoine fásta. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste teanga go spraíúil agus go cruthaitheach, ag soláthar deirí difriúla do rainn agus an rím á coimeád slán acu. Úsáideann an páiste teanga ó thaithí agus ó théacsanna i súgradh bréagach chun ócáidí samhailteacha mionsaothraithe a chruthú. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste stór focal atá ag fás agus úsáideann é sin go samhlaíoch i dtéacsanna ó bhéal. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste roinnt sainfhocal agus sainfhrásaí chun smaoineamh a roinnt ar bhealach faoi leith, ag tarraingt ar réimse eispéireas agus téacsanna. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste teanga chruthaitheach nó shamhailteach le haghaidh brí nó mothúchán ar leith, ag tarraingt ar réimse eispéireas agus téacsanna. Tosaíonn an páiste ag úsáid teanga fháthchiallach chun mionsonraí a chur isteach. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste stór focal éagsúil ó fhoinsí éagsúla chun smaointe a leathnú agus níos mó mionsonraí agus éifeachta a chur leo. Úsáideann an páiste teanga fháthchiallach ionas go mbeadh tionchar ar leith ag téacs ó bhéal ar éisteoir. Gníomh an pháiste... Aithníonn an páiste gnéithe aeistéitiúla de chluasteanga agus teanga mheafarach agus bíonn ag súgradh leo (mar shampla rabhlóga, rímeanna, imeartais focal, uaim, comhshondas, onamataipé, ceol agus amhráin, maisíochtaí fuaime, samhlacha, meafair) ar son pléisiúir, spéise agus chun a gcomhráite agus téacsanna féin a shaibhriú. Gníomh an pháiste... Fiosraíonn an páiste gnéithe aeistéitiúla agus cruthaitheacha de theanga, ag ceapadh fuaimeanna, focal agus téacsanna nua. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Eolas, míniú agus údar a thabhairt Information giving, explaination and justification Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Pointí eolais a fháil agus a mhíniú, agus údar a thabhairt leo. Úsáid a bhaint as teanga a bhaineann leis an ábhar atá á phlé, le tacaíocht. Supply, explain and justify points of information to familiar and unfamiliar audiences using topic-specific language. (LO11, S1) Find and explain points of information, and justify them. Use language associated with the subject under discussion, with support. Eolas cuí a roghnú agus a úsáid chun tuairimí agus smaointe a chur in iúl go soiléir. Supply, explain and justify points of information to familiar and unfamiliar audiences using topic-specific language. (LO11, S1) Select and use appropriate information to communicate opinions and thoughts clearly. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste in iúl go leanúnach céard is maith agus nach maith leo, céard atá sé/sí a iarraidh agus céard iad a gcuid riachtanas. Gníomh an pháiste... Roghnaíonn an páiste rudaí tagartha chun tuiscint a léiriú agus chun brí a roinnt, agus cuireann leis an mbrí trí nasc a dhéanamh le rudaí tagartha. Gníomh an pháiste... Insíonn an páiste a bhfuil ar siúl aige agus ainmníonn agus cuireann síos ar dhaoine, ar bhréagáin agus ar ghníomhaíochtaí a bhfuil cur amach aige orthu. Gníomh an pháiste... Tugann an páiste cur síos nó míniú ar rud nó ar dhuine atá le feiceáil. Agus é/í ag athinsint scéil atá cloiste aige cheana le tacaíocht ó dhuine fásta. Úsáideann an páiste teanga nach mbaineann leis an gcomhthéacs reatha chun míniú a thabhairt, cur síos ar fhadhbanna agus bealaí chun na fadhbanna sin a réiteach a mholadh. Gníomh an pháiste... Ainmníonn an páiste rudaí, daoine, imeachtaí, coincheapa agus ábhair aitheanta, míníonn iad, cuireann síos orthu agus tugann príomhphointí nó príomhfheidhmeanna. Úsáideann an páiste teanga a oireann don topaic chun míniú a thabhairt ar an gcaoi le súgradh a dhéanamh, tógáil, próiseas a sheoladh, cluiche a imirt nó súgradh le bréagán a oibriú. Tugann an páiste míniúcháin agus údair ghearra lena chuid tuairimí nó freagraí ina léirítear a indibhidiúlacht agus a ghuth. Gníomh an pháiste... Míníonn an páiste ábhar nó imeacht stairiúil, ag léiriú an phríomhsmaoinimh agus smaointe na dtríú páirtithe. Taispeánann an páiste níos mó neamhspleáchais agus iad ag cur topaicí i láthair an ranga, ag úsáid modh cuí agus teanga atá sainiúil don topaic. Gníomh an pháiste... Cuireann an páiste a chuid smaointe in iúl agus déanann machnamh orthu agus ar smaointe tríú páirtithe. Tugann an páiste míniú ar ábhar a léiríonn an príomhsmaoineamh, déanann léirmhíniú ar eolas agus baineann tátal as. Ainmníonn an páiste fadhb, cuireann síos uirthi, tugann míniú níos fearr uirthi agus cuireann réiteach ar fáil. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste léirmhíniú ar fhaisnéis nua, baineann tátail aisti agus ceanglaíonn faisnéis le taithí atá aige cheana féin. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste teanga a oireann don topaic chun míniú a thabhairt agus cur síos soiléir a dhéanamh, ag cur na bpríomhimeachtaí in ord agus ag úsáid tagairtí siar is chun cinn le haghaidh soiléirithe. Tugann an páiste tuairim ar imeacht áirithe agus tugann údar leis an tuairim sin. Gníomh an pháiste... Éisteann an páiste le teanga agus eolas, déanann anailís orthu agus roghnaíonn iad le dearcthaí ar ábhar a chur in iúl. Cosnaíonn an páiste a dhearcadh agus tuairimí bunaithe ar fhianaise agus ar thaithí phearsanta. Gníomh an pháiste... Éisteann an páiste le moltaí éagsúla faoi ábhair chasta, léirmhíníonn iad agus déanann machnamh orthu. Measúnaíonn an páiste a thuairimí, déanann athbhreithniú orthu agus athdhearbhaíonn iad de réir mar is cuí. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Cur síos, tuar agus machnamh Description, prediction and reflection Céim 1 Naíonáin shóisearacha agus naíonáin shinsearacha Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Céim 2 Rang 1 agus Rang 2 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 3 Rang 3 agus Rang 4 Trí eispéiris chuí foghlama spraíúla agus tarraingteacha, ba cheart go mbeadh an páiste in ann Céim 4 Rang 5 agus Rang 6 Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann Cur síos, tuar agus machnamh a dhéanamh ar ghníomhartha, imeachtaí agus próisis a bhaineann le comhthéacsanna réalaíocha. Describe, predict and reflect upon actions, events and processes relating to real and imaginary contexts. (LO12, S1) Describe, predict and reflect upon actions, events and processes relating to real-life contexts. Cur síos, tuar agus machnamh a dhéanamh ar ghníomhartha, imeachtaí agus próisis a bhaineann le comhthéacsanna réalaíocha agus samhlaíocha ag úsáid teanga go muiníneach. Describe, predict and reflect upon actions, events and processes relating to real and imaginary contexts. (LO12, S1) Using language confidently, describe, predict and reflect upon actions, events and processes relating to real and imaginary contexts. Mionchéimeanna Dul chun Cinn Gníomh an pháiste... Aithníonn an páiste é nuair atá gníomh/imeacht ag tosú agus/nó ag críochnú. Gníomh an pháiste... Roghnaíonn an páiste rudaí tagartha chun gníomhaíochtaí atá críochnaithe a chur in iúl, cuireann in iúl céard é an chéad rud eile ba mhaith leis a dhéanamh agus cé na hábhair a bheidh ag teastáil. Gníomh an pháiste... Insíonn an páiste a bhfuil ar bun aige agus ainmníonn agus cuireann síos ar dhaoine aitheanta. Tugann an páiste chun cuimhne/cuireann sé/sí síos do dhaoine eile sa ghrúpa ar rud éigin a rinne sé/sí sa rang. Gníomh an pháiste... Aithníonn an páiste fadhb agus tosaíonn ag úsáid teanga chun a chuid smaointe féin a chur in iúl agus chun feasacht ar smaointe daoine eile a léiriú. Gníomh an pháiste... Agus scéal aitheanta á insint acu, déanann an páiste léirmhíniú ar iompraíocht agus déanann tuairimíocht faoi ábhair spreagtha na gcarachtar. Gníomh an pháiste... Úsáideann an páiste teanga go muiníneach chun tagairt dá smaointe féin agus do smaointe tríú páirtithe. Tugann an páiste cur síos agus míniú ar phríomhphointí gníomhartha agus eachtraí fíora agus samhailteacha. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste plé agus machnamh ar ghníomhartha agus eachtraí fíora agus samhailteacha agus tugann míniú níos fearr ar thorthaí tuartha féideartha. Gníomh an pháiste... Míníonn an páiste fadhbanna agus réitigh agus tugann cúiseanna le torthaí tuartha. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste machnamh ar a nuacht féin agus tuarann imeachtaí atá le teacht ón bhfianaise a chuireann imeachtaí san am atá thart ar fáil. Tugann an páiste roinnt torthaí tuartha agus míníonn gach ceann acu. Gníomh an pháiste... Pléann an páiste a mhothúcháin, eispéiris agus gníomhartha féin agus mothúcháin, eispéiris agus gníomhartha daoine eile go comhbhách, mar is cuí. Cuireann an páiste síos ar thorthaí féideartha, idir realaíoch agus samhlaíoch, eispéiris agus imeachtaí, agus tuarann iad. Gníomh an pháiste... Déanann an páiste machnamh agus measúnú ar a mhothúcháin, eispéiris agus gníomhartha féin agus ar mhothúcháin, eispéiris agus gníomhartha daoine eile, idir fhíor agus samhlaíoch. Ábhair tacaíochta do mhúinteoirí Oral Language - Teanga ó Bhéal Example of student work Oral Language - Teanga ó Bhéal Relevant across all strands Example of student work Relevant across all strands Ábhartha trasna snáitheanna go léir Example of student work Ábhartha trasna snáitheanna go léir Samplaí d'fhoghlaim teanga leanaí Cur chuige spraíúil agus Curaclam Teanga na Bunscoile Example of student work
